Wapnowanie pola – wszystko na temat wapnowania gleby
Czym jest wapnowanie gleby?
- ogólna definicja wapnowanieCo daje wapnowanie pola i po co wapnować?
- Dlaczego warto wapnowaćWapnowanie zwiększa pojemność wodną gleby i zdolność magazynowania składników pokarmowych
Na ilość wody dostępnej - odczyn ma bardzo wysoki wpływ obok struktury oraz rodzaju gleby. Retencja wody dostępnej wynosi zwykle ok. 80-150 l/m2 na glebach lekkich i ok. 160-250 l/m2 na glebach zwięzłych (rys.1). Ponieważ woda jest najważniejszym czynnikiem limitującym plonowanie, wskazane są zabiegi powiększające pojemność wodną. Możemy to zrobić poprawiając:
- strukturę gleby - poprzez prawidłowe zabiegi agrotechniczne i agromelioracyjne uzyskamy wzrost retencji nawet o 20 l/m2
- odczyn gleby - tu retencja może się zwiększyć o 20-60 l/m2
rys. 1 Retencja wody dostępnej dla roślin w zależności od pH gleby.
Na zdolność magazynowania składników pokarmowych - odczyn ma decydujący wpływ. Zależy od niego wielkość magazynu glebowego w postaci układu sorpcyjnego. Pojemny układ sorpcyjny gwarantuje:
- dobre magazynowanie składników mineralnych,
- ograniczone wymywanie,
- uregulowane i optymalne odżywienie roślin.
rys. 2 Zmiany pojemności kompleksu sorpcyjnego w zależności od pH.
Wraz ze wzrostem odczynu, zwiększa się pojemność sorpcyjna gleby (rys.2), w efekcie zmniejszają się straty w składnikach pokarmowych, a rośliny są lepiej odżywione.
Przywracanie normalnego stanu gleby
Na plon ma wpływ wiele czynników. Wybieramy najlepsze odmiany roślin uprawnych na nasze stanowiska, stosujemy przemyślaną ochronę fungicydową , zbilansowane nawożenie mineralne, przy czym jedno jest pewne: bez odpowiedniego pH gleby wszystkie te działania tracą sens.
Wszystko to stwarza warunki, które wpływają na uaktywnienie się toksycznego glinu oraz nadmierne akumulowanie się manganu. Kwaśne kationy glinu (Al3+) i wodoru (H+) wypierają z kompleksu glebowego kationy potasu, wapnia i magnezu. Na takich stanowiskach problemem jest również uwsteczniający się fosfor i molibden. Odpowiednie pH przedstawia schemat. Można przyjąć, że najlepsza dostępność niemal wszystkich składników pokarmowych występuje na glebach o pH 6-7.
Coraz częściej mówi się o wapnowaniu ściernisk. Po przyoraniu słomy z wykorzystaniem wapna możemy liczyć na wiązanie wolnego azotu atmosferycznego przez bakterie diazotroficzne (występujące w glebie), co przekłada się na oszczędność azotu oraz wzrost próchnicy w glebie. W zależności od rodzaju wykorzystanego wapna proponowana jest dawka 500-1500 kg CaO/ha. Wapnowanie ściernisk ma też niebagatelne znaczenie dla warunków powietrzno-wodnych w glebie czy ilości produkowanych kwasów humusowych.
Wapnowanie na słomę najlepiej wykonać bezpośrednio po zbiorze rośliny, mieszając nawóz z warstwą gleby na głębokość 8-12 cm. Zabieg wapnowania zimą powinniśmy traktować jako interwencyjny, a dawka nie powinna przekraczać 1500 kg CaO/ha. Największym ograniczeniem jest w tym przypadku trudność wymieszania wapna w glebie, dlatego najlepiej planować prace przed spodziewaną odwilżą.
Potrzeby wapnowania ustala się na podstawie wartości odczynu gleby oraz jej kategorii agronomicznej. Nawozy wapniowe mogą pochodzić z produkcji podstawowej, czyli w wyniku przetworzenia skał wapiennych, lub z produkcji ubocznej. Wapno węglanowe, wolno działające, jest uniwersalne i możemy je wykorzystać na wszystkich rodzajach gleb. Wapno w postaci tlenkowej, czyli szybciej działające, to skały wapienne poddane procesowi prażenia. Tlenek wapnia wprowadzony do gleby wiąże wodę i przechodzi w formę Ca(OH)2, co w przypadku gleb średnich i ciężkich jest zjawiskiem korzystnym, natomiast na glebach lekkich powoduje przesuszenie.
Ocena potrzeb wapnowania
| Kategoria agronomiczna gleb | Optymalne pH | pH KCI dla przedziału potrzeb wapniowania | ||||
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone | zbędne | ||
| bardzo lekkie | 5,1-5,3 | do 4,0 | 4,1-4,5 | 4,6-5,0 | 5,1-5,5 | od 5,6 |
| lekkie | 5,6-5,8 | do 4,5 | 4,6-5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | od 6,1 |
| średnie | 6,2-6,5 | do 5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | 6,1-6,5 | od 6,6 |
| ciężkie | 6,6-6,8 | do 5,5 | 5,6-6,0 | 6,1-6,5 | 6,6-7,0 | od 7,1 |
| użytki zielone | 5,5-5,8 | do 5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | - | - |
Zalecane dawki nawozów wapniowych (w CaO, t/ha)
| Kategoria agronomiczna gleb | Przedział potrzeb wapnowania | |||
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone | |
| bardzo lekkie | 3,0 | 2,0 | 1,0 | - |
| lekkie | 3,5 | 2,5 | 1,5 | - |
| średnie | 4,5 | 3,0 | 1,7 | 1,0 |
| ciężkie | 6,0 | 3,0 | 2,0 | 1,0 |
Przy wyborze wapna powinniśmy kierować się głównie parametrami, takimi jak: forma (tlenkowa czy węglanowa) oraz zawartość wapnia, wyrażana w CaO (jeśli producent podaje zawartość wapna w CaCO3 należy pomnożyć taką zawartość przez współczynnik 0,56). Należy zwracać również uwagę na stopień rozdrobnienia oraz wskaźnik reaktywności (od 30 do 100% - wyższa wartość wskaźnika wskazuje na szybsze działanie odkwaszające).
Rozsiewanie wapna nie powinno łączyć się z rozsiewaniem nawozów mineralnych zawierających azot w formie amonowej i fosfor
Coraz większym zainteresowaniem rolników cieszy się wapno granulowane, głównie ma to związek z łatwością wysiewu i ograniczonym pyleniem nawozu
Na stanowiskach ubogich w magnez warto zastosować nawozy wapniowo-magnezowe.
PRZYKŁADOWE TECHNOLOGIE WAPNOWANIA
Wapnowanie pozytywnie wpływa na jakość materii organicznej
Skład materii organicznej nie zawsze jest jednakowy. Największy wpływ na retencję ma próchnica która jest głównym (85%) składnikiem materii organicznej.
Próchnica jako substancja niejednorodna o nieuporządkowanej budowie doskonale wiąże wodę. Słodka próchnica (pH 6,0-7,2) korzystnie wpływa na strukturę gleby i dodatkowo powiększa pojemność wodną (rys.1).
Wpływu tego nie uzyskamy w glebach z niskim pH. Mamy tam kwaśną próchnicę wysyconą jonami Al3+ i H+ o niekorzystnym wpływie na strukturę gleby.
Słodka próchnica wpływając na strukturę glebową poprawia gospodarkę wodną, lepiej pracuje przesiąkanie i infiltracja. Gleba lepiej radzi sobie z problemami zaskorupiania się i zbrylania. Mniejsze jest też parowanie (rys.2).
rys. 2. Wpływ zasobności w próchnicę na gospodarkę wodną. https://doradztwosadownicze.pl/
Kiedy wapnować pole?
- ogólny opis terminów i okoliczności - wstęp do opisu jesiennego i wiosennego wapnowaniaWapnowanie gleby wiosną
- zaktualizowana treść z wpisu - po co, kiedy i jak wapnować wiosną - jakie dawki wapna stosować? - jakie uprawy wapnować wiosną?Z pewnością zastanawiamy się, co przyniesie kolejny rok, biorąc pod uwagę tegoroczne opady deszczu, nadmiar wody, warunki agrotechniczne, spadek odczynu pH czy stratę cennych składników pokarmowych, w tym magnezu, azotu, potasu. Zdajemy sobie sprawę z konieczności zastosowania wapnowania w okresie wiosennym.
Wapń, obok magnezu, należy do podstawowych mikroelementów potrzebnych do rozwoju i plonowania. Niedobór obu tych pierwiastków prowadzi nie tylko do spadku plonów, ale, co jest równie ważne, do wzrostu podatności roślin na stresy, tj. susza czy ataki agrofagów. Jeżeli z różnych niezależnych przyczyn nie wapnowaliśmy gleby przed siewem ozimin lub nie dostarczyliśmy odpowiedniej ilości wapna, to zabieg ten można przeprowadzić wiosną pogłównie lub mieszając nawóz z glebą. Typowymi objawami zbyt niskiego pH, pojawiającymi się już wiosną, są słabe ukorzenienie roślin, zahamowanie ich rozwoju, zdeformowane liście, często z martwiczymi plamkami.
W przypadku interwencyjnego nawożenia powinno się sięgnąć po nawóz wapniowy z młodej formy węglanu wapnia, czyli kredy lub jury, o wysokiej reaktywności chemicznej (powyżej 95%). Stosować go pogłównie lub przedsiewnie w formie granulowanej.
Możemy również zastosować nawóz sypki na bazie dolomitu, który obok regulowania pH gleby dostarczy również magnez odpowiedzialny za fotosyntezę. Nie od rzeczy będzie przypomnieć, że pierwiastek ten jest niezbędnym składnikiem runi łąkowej i pastwiskowej. Chroni on bydło przed tężyczką pastwiskową, na którą krowy zapadają głównie wiosną, a która to nieleczona może doprowadzić do śmierci zwierząt.
Dwa rozwiązania
1. Zastosowanie nawożenia wysokoreaktywnym węglanem wapnia w postaci granulowanej (np. ALFA CALC lub Nordkalk ATRIGRAN) - zapewni nam szybkość aplikacji (zwykły rozsiewacz), działanie interwencyjne (podnoszenie pH w strefie korzeniowej), dostarczy CaO jako składnika pokarmowego, oszczędzi czas i ułatwi wapnowanie. Dawki powinny być ustalane na podstawie zarówno zapotrzebowania pokarmowego roślin, jak i pH gleby.
2. Zastosowanie nawożenia węglanem wapnia i magnezu w postaci sypkiej (dolomity odmiana 03 o wysokiej koncentracji tych składników) - jest najtańszym i bardzo efektywnym rozwiązaniem, o ile podstawą doboru produktu będzie koncentracja magnezu i wapnia i jego dobre wymielenie.
Ten ostatni parametr ma bardzo istotny wpływ na szybkość reakcji nawozu w glebie. Dzięki takiemu zabiegowi jesteśmy w stanie, poza podnoszeniem pH, dostarczyć najtaniej bardzo ważny pierwiastek, jakim jest magnez. Ilość produktu powinna być dobierana indywidualnie w zależności od pH gleby. Taki model wapnowania zalecany jest do regulacji i stabilizacji pH w dłuższym okresie. Optymalnym rozwiązaniem jest tu zastosowanie dolomitu firmy Omya, którego wysokie rozdrobnienie (wymielenie - frakcja 0,2 mm pow. 50%) zapewni szybkie działanie i dostarczenie składników pokarmowych.
Wapnowanie na wiosnę - pozytywne skutki
Wzrost zasadowości gleby pozytywnie wpływa na tempo rozkładu resztek pożniwnych, mineralizacji azotu organicznego oraz nitryfikacji. Prowadzi to do dynamiki rozwoju roślin i ich plonowania. Poza tym zabieg ten prowadzi do neutralizacji glinu w glebie. Jest to szczególnie ważne w przypadku stanowiska o odczynie poniżej 5,5.
Znając rodzaje, pochodzenie i cechy nawozów wapniowych w Polsce nie pozostaje nam nic innego, jak tylko wybrać już rozwiązanie, które w optymalny sposób podniesie pH oraz pozytywnie wpłynie na materię organiczną, życie biologiczne w glebie oraz przyswajalność i dostępność składników pokarmowych.
WAŻNE
Przy wyborze produktu należy pamiętać o jego cechach, pochodzeniu, możliwościach, reaktywności oraz zawartości czystego składnika w 1 tonie produktu. Jedynie taka argumentacja pozwoli nam wykorzystać potencjał, jaki płynie z zasadnej i dobrej kultury rolniczej.
Jesienne wapnowanie gleby
- co daje jesienne wapnowanie - kiedy je przeprowadzić - na jakie uprawy wapnować jesieniąCzym wapnować pole - jakie wapno wybrać?
- wapno granulowane - ogólnie - wapno pyliste - ogólniePod jakie uprawy wapnować?
- Ogólnie o tym, pod jakie uprawy warto wapnować - kukurydza, rzepak ozimy, ziemniaki, truskawki, pszenica - szczegóły bedą w osobnych wpisachWapnowanie silnie zakwaszonych pól
- Zaktualizowana treść z z wpisuStan zakwaszenia gleb w Polsce stanowi jeden z najważniejszych czynników ograniczających produkcję roślinną. Większość gleb, bo ponad 90% w kraju, została wytworzona z kwaśnych skał osadowych, z których następowało intensywnie wymywanie kationów o charakterze zasadowym.
Proces zakwaszania jest wspomagany przez opady, niskie temperatury w okresie jesiennozimowym, a także niewłaściwe procesy mikrobiologiczne. Uważa się bowiem, że czynniki naturalne w sposób znaczący przyczyniają się do obniżania pH. Główne przyczyny tego procesu upatrywane są jednak w działalności człowieka. Najczęściej wymieniane to: kwaśne deszcze, hodowla, uprawa roli, a przede wszystkim intensywne rolnictwo (wysokie nawożenie i zabieranie z plonem dużej ilości kationów zasadowych).
Niedostateczne nawożenie wapnem (ich zużycie dalece odbiega od faktycznych potrzeb) doprowadziło do sytuacji, w której udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych przekracza w Polsce 50% użytków rolnych, a w niektórych rejonach nawet ponad 80% (rys. 1). Zakwaszenie ma w tym wypadku wielki wpływ na efektywność ekonomiczną prowadzanej produkcji roślinnej, oddziałuje także na właściwości fizyczne i biologiczne gleby. Ta o odczynie obojętnym ma z reguły korzystną strukturę. Dobroczynne działanie wapnowania na grudkowatą strukturę ujawnia się szczególnie na podłożach gliniastych. Od pH w znaczący sposób zależy fauna i flora. Od działalności drobnoustrojów natomiast bezpośrednio lub pośrednio zależą wszystkie niemal właściwości gleby. Szczególnie korzystne znaczenie mają bakterie, zwłaszcza nitryfikacyjne i denitryfikacyjne, których udział rośnie wraz z wzrostem odczynu.
fot. 1. Równomierne wschody na uregulowanym pH gleby.
Nowe stanowisko
Rozpoczynając pracę na nowym stanowisku, w pierwszej kolejności powinniśmy zbadać odczyn, szczególnie gdy historia pola jest niejasna lub gdy wiemy, że latami stało one odłogiem. Takie podłoża zazwyczaj są bardzo silnie zakwaszone, z niską zawartością azotu oraz potasu. Fosfor, nawet jeżeli się znajduje w glebie, będzie związany z glinem w postaci nieprzyswajalnej dla roślin. Jeżeli planujemy założenie plantacji wieloletniej, np. sad lub uprawa owoców miękkich, uregulowanie odczynu jest OBOWIĄZKOWE. Długofalowo będzie to skutkowało głównie podniesieniem pH w górnej warstwie profilu glebowego, gdyż możliwości mieszania wapna z glebą będą bardzo ograniczone. Na stanowiskach bardzo zakwaszonych zabieg uzupełniający nie wystarczy, należy przeprowadzić regenerację, co wiąże się z większymi dawkami.
Potrzeby wapnowania w zależności od odczynu i klasy agronomicznej gleby wyjaśnia tabela 1. W przypadku gleby ciężkiej, o pH bliskim 4, skuteczna dawka wynosi 6 t CaO.
Stosując wapno węglanowe, zawierające 50% CaO, należy więc wysiać 12 t. Aplikacja tak wysokiej ilości jednorazowo nie jest wskazana, ponieważ równomierne rozsianie będzie bardzo trudne, a dokładne przemieszanie z glebą praktycznie niewykonalne. Dawkę należy podzielić. Dobrym sposobem jest jej rozłożenie na kolejne lata i stopniowe podnoszenie odczynu. W tym wypadku najlepszym rozwiązaniem jest wapnowanie po orce przed uprawkami. Taki zabieg na pewno nie należy do najłatwiejszych prac polowych, ale daje on nam pewność, że kiełkujące rośliny znajdują się w odkwaszonej warstwie powierzchniowej. Jeżeli zdecydujemy się działać na ściernisku, należy je bardzo dobrze przemieszać z glebą, stosując do tego kultywator ścierniskowy lub bronę talerzową. Wapnując pole przed orką, nawet po bardzo dobrym wymieszaniu z glebą, należy się liczyć z tym, że wyorzemy warstwę zakwaszoną. Będzie to utrudniało rozwój upraw w początkowych fazach.
Jeżeli jesteśmy zmuszeni do podania bardzo wysokiej dawki w jednym roku (powyżej 6 t), należy ją rozłożyć pomiędzy uprawkami, np. 50%/50%. Pierwszą część stosujemy na ściernisko, pamiętając o bardzo dobrym przemieszaniu z glebą, drugą natomiast bezpośrednio po orce przed uprawieniem gleby. W przypadku uprawy bezorkowej należy wprowadzić od 4 t na gleby bardzo lekkie, do 6 t na bardzo ciężkie, pozostałą ilość przerzucić na następne lata w dawce 2 t/ha/rok.
| Kategoria agronomiczna gleb | Ocena potrzeb wapnowania dla pHKCl | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone* | zbędne | |
| Bardzo lekkie | do 4,0 | 4,1-4,5 | 4,6-5,0 | 5,1-5,5 | od 5,6 |
| Lekkie | do 4,5 | 4,6-5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | od 6,1 |
| Średnie | do 5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | 6,1-6,5 | od 6,6 |
| Ciężkie | do 5,5 | 5,6-6,0 | 6,1-6,5 | 6,6-7,0 | od 7,1 |
| Użytki zielone | do 5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | - | - |
*optymalny zakres odczynu dla danej kategorii agronomicznej gleby Tab. 1. Ocena potrzeb wapnowania gleb mineralnych (wg IUNG PIB).
| Kategoria agronomiczna gleb | Ocena potrzeb wapnowania dla pHKCl | |||
|---|---|---|---|---|
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone | |
| Bardzo lekkie | 3,0 | 2,0 | 1,0 | - |
| Lekkie | 3,5 | 2,5 | 1,5 | - |
| Średnie | 4,5 | 3,0 | 1,7 | 1,0 |
| Ciężkie | 6,0 | 3,0 | 2,0 | 1,0 |
Tab. 2. Zalecane dawki nawozów wapniowych [w CaO, t/ha].
Wyk. 1. Wraz ze wzrostem odczynu gleby wzrasta przyswajalność azotu, fosforu oraz potasu.
fot. 2. Burak cukrowy (fot. 4 IX, siew 2 IV) – lewa strona zastosowano 0,9 t. AtriGran 6 IV, prawa kontrola.
Na co warto zwrócić uwagę?
Przy zakupie warto zwrócić uwagę na wiek geologiczny surowca. Im starszy, tym niższa jego reaktywność, a co za tym idzie wolniejsze podnoszenie odczynu. Wśród wapieni węglanowych możemy wyróżnić Nordkalk Standard Cal – wydobywany ze złoża unikatowego w skali europejskiej. Dzięki pochodzącym z początku okresu jury pokładom uzyskuje się nawóz o bardzo wysokiej reaktywności i jednocześnie wysokiej koncentracji wapnia.
Uregulowany odczyn gleby jest podstawą do odpowiedniego wykorzystania NPK przez rośliny. Przyjmuje się, że w kwaśnym środowisku uprawy są w sta-nie przyswoić poniżej 30% zastosowanych nawozów. Wraz ze wzrostem pH gleby wzrasta przyswajalność azotu, fosforu oraz potasu.
Należy pamiętać o tym, że duże ilości wapna w jednym roku mogą ograniczyć przyswajalność fosforu, w związku z tym nawozy NPK trzeba wprowadzać w odstępie kilku tygodni po jego wysianiu. W przypadku intensywnego wapnowania powinniśmy pamiętać o zastosowaniu mikroelementów, zwłaszcza miedzi, manganu i cynku, a w rzepaku – boru i manganu w formie dolistnej, gdyż wysoki odczyn zmniejsza intensywność pobierania tych mikroelementów z gleby.
Jak wapnować glebę?
- ogólny opis procesu - najważniejsze zasady - dawki wapnowania - przydatne technologie i maszynyWapnowanie FAQ - pytania i odpowiedzi
- 3-4 zdaniowe precyzyjne odpowiedzi na pytania - Co daje wapnowanie przed siewem? - Wapno przed czy po orce? - Czy można wapnować wapnem budowlanym? - Jakie wapno na słabe gleby? - Czy na wapnowanie można dostać dotację?Żniwa - moment intensywnych prac polowych, na który czekamy z niecierpliwością. Podsumuje on efekt całorocznych wysiłków w polu. Okres żniwny, a raczej pożniwny, to również bardzo dobry czas na przeprowadzenie ważnego zabiegu, jakim jest wapnowanie.
Wapnowanie jest zabiegiem agrotechnicznym pozwalającym podwyższyć odczyn pH gleb zbyt kwaśnych, których obecnie w Polsce jest ponad 50 procent, co wynika po pierwsze z materiału, z jakiego powstała gleba (skała macierzysta),a po drugie jest efektem długoletnich zaniedbań związanych z brakiem wapnowania.
Zanim jednak podejmiemy decyzję o wapnowaniu gleby, należy zbadać jej odczyn. Najbardziej dokładna i wiarygodna jest analiza chemiczna w laboratorium. Możemy sami pobrać próby glebowe i zanieść je do najbliższego laboratorium chemiczno-rolniczego albo zlecić badanie profesjonalnej firmie specjalizującej się w analizach gleby. Pokaże nam ono nie tylko aktualny odczyn gleby, ale również zawartość fosforu, potasu oraz magnezu. Pamiętajmy jednak, że na wyniki trzeba będzie poczekać nawet do kilku tygodni, dlatego nie zwlekajmy z poborem prób glebowych z pola, a im szybciej to zrobimy, tym lepiej. Jeżeli z różnych przyczyn nie zdążymy wykonać analizy gleby, możemy także zmierzyć jej pH za pomocą specjalnego urządzenia, tzw. pH-metra, który od razu pokaże nam aktualne pH gleby danego pola. Bardziej pewne i wiarygodne są jednak wyniki analizy gleby z laboratorium.
Będąc w posiadaniu wyników analiz gleby czy też odczytu z pH-metra, pamiętajmy, że każda gleba ma swój odpowiedni odczyn, do którego należy dążyć. Zaleca się zatem doprowadzenie odczynu gleb bardzo lekkich do pH = 5,1, lekkich do pH = 5,6, średnich do pH = 6,1 i ciężkich do pH = 6,6. Często zdarza się, że z różnych przyczyn nie jesteśmy w stanie powiedzieć, jaki typ gleby jest na danym polu. Istnieje prosta metoda pozwalająca to określić - to tzw. metoda organoleptyczna, która polega na tym, że bierze się do ręki trochę gleby i dąży do uformowania wałka. Jeżeli nie można utworzyć żadnego kształtu, mamy do czynienia z glebą bardzo lekką i lekką. Jeśli uda nam się uformować wałek, ale nie jest on plastyczny, to mamy do czynienia z glebą średnią. Jeżeli z kolei wałekpo uformowaniu jest elastyczny, giętki i możemy go dowolnie kształtować, nasza gleba jest ciężka.
Po określeniu odczynu gleby oraz ustaleniu jej typu możemy przystąpić do ustalenia potrzeb wapnowania oraz dawki wapna, jaką trzeba zastosować. Po ustaleniu potrzeb wapnowania oraz wielkości dawki zostaje nam ostatni krok - wybór odpowiedniego wapna. W Polsce w ofercie jest szeroki asortyment nawozów wapniowych: od granulowanych poprzez sypkie, od tlenkowych po węglanowe itd.
Ogólnie istnieje zasada, że wapna tlenkowe powinno się stosować na glebach ciężkich, zwięzłych, natomiast na glebach lekkich oraz średnich powinno się raczej aplikować wapna węglanowe.
Najważniejszą cechą nawozów wapniowych (zależną od rozdrobnienia skały) jest tzw. reaktywność, która waha się od kilkunastu procent dla najstarszych wapieni i dolomitów do prawie 100% dla miękkich skał. Reaktywność nawozu wapniowego jest jedną z jego najważniejszych właściwości pożądanych przez rolnika. Nawozy dolomitowe - mimo iż cechują się doskonałą siłą zobojętniającą (dzięki zawartości magnezu) - najczęściej mają niską aktywność chemiczną i to właśnie przesądza o ich powolnym działaniu odkwaszającym. W przypadku nawozów węglanowych reaktywność wynika wprost ze stopnia ich rozdrobnienia i też może być bardzo wysoka. Przykładem wapna węglanowego o wysokiej reaktywności wynoszącej około 80-90% jest wapno węglanowe Nordkalk Standard Cal zawierające 50% CaO. Firma Nordkalk w swoim asortymencie ma także wapno węglanowe granulowane Atrigran o reaktywności wynoszącej 99%. Bardzo dobrymi efektami odkwaszającymi charakteryzuje się kreda, która jako miękki węglan wapnia takie właściwości zawdzięcza wysokiej reaktywności sięgającej 80-100%. Po jej zastosowaniu efekty odkwaszania widoczne są już w pierwszym roku. Firma OMYA ma w swojej ofercie szeroki wybór kred granulowanych, np. kredę OMYA Calciprill KR o reaktywności 98% w kwasie cytrynowym.
Bardzo dobrymi efektami odkwaszającymi charakteryzuje się kreda, która jako miękki węglan wapnia takie właściwości zawdzięcza wysokiej aktywności chemicznej sięgającej 80-100%. Po jej zastosowaniu efekty odkwaszania widoczne są już w pierwszym roku. Firma OMYA ma w swojej ofercie szeroki wybór kred granulowanych, np. kredę Granukal o reaktywności 80%.
Tabela 1. Potrzreby wapnowania gleb mineralnych w zależności od pH i kategorii agronomicznej
| Kategoria agronomiczna gleb | Ocena potrzeb wapnowania w zależności od pH gleby | ||||
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone* | zbędne | |
| Bardzo lekkie | < 4 | 4,1-4,5 | 4,6-5,0 | 5,1-5,5 | > 5,6 |
| Lekkie | < 4,5 | 4,6-5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | > 6,1 |
| Średnie | < 5,0 | 5,1-5,5 | 5,6-6,0 | 6,1-6,5 | > 6,6 |
| Ciężkie | < 5,5 | 5,6-6,0 | 6,1-6,5 | 6,6-7,0 | > 7,0 |
*optymalny odczyn pH gleby dla danej kategorii agronomicznej
Tabela 2. Zalecane dawki nawozów wapniowych na gleby mineralne w tonach CaO/ha w zależności od stwierdzonych potrzeb wapnowania (patrz tabela 1) i kategorii agronomicznej gleby
| Kategoria agronomiczna gleb | Ocena potrzeb wapnowania w zależności od pH gleby | ||||
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone | zbędne | |
| Bardzo lekkie | 3,0 | 2,0 | 1,0 | - | - |
| Lekkie | 3,5 | 2,5 | 1,5 | - | - |
| Średnie | 4,5 | 3,0 | 1,7 | 1,0 | - |
| Ciężkie | 6,0 | 3,0 | 2,0 | 2,0 | - |
Źródło: IUNG-PIB w Puławach
Tlenek czy węglan?
Wapna tlenkowe odznaczają się reaktywnością na poziomie ok. 100%. Pamiętać trzeba, iż wapna te bardzo szybko, lecz krótkotrwale podnoszą odczyn gleby - w przeciwieństwie do węglanów, które działają wolniej, za to efekt odkwaszania jest znacznie dłuższy. Jeżeli w wynikach analiz gleby zawartość magnezu będzie niska bądź bardzo niska, warto w momencie wapnowania zastosować wapno węglanowo-magnezowe, które jest skutecznym, a zarazem najtańszym sposobem uzupełnienia magnezu w glebie. Bardzo dobrym nawozem jest też nawóz wapniowo-magnezowy Omya Agrodol 03 RO zawierający 20% MgO oraz 30% CaO.
Wapnowanie to nie tylko odkwaszenie gleby, ale również poprawa jej stosunków powietrzno-fizycznych, lepsze życie mikrobiologiczne, a w konsekwencji poprawienie zawartości próchnicy. Wybierając wapno na swoje pola, kupujmy te, które mają bardzo dobry stopień zmielenia, a przede wszystkim wysoką reaktywność. Wtedy będziemy mieć pewność, że odkwaszanie okaże się skuteczne, trwałe, a pieniądze nie zostaną źle wydane i zwrócą się w postaci lepszych, wyższych plonów.
Polecamy również