Fuzarioza kłosów zbóż: czym jest, jak rozpoznać i zwalczać

Grupą roślin najbardziej narażoną na infekcje grzybami z rodzaju Fusarium są zboża. W pszenicy i innych zbożach, główne choroby powodowane przez tą grupę patogenów to fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni oraz fuzarioza kłosów, nieco rzadziej (głównie w pszenicy) spotykana jest fuzarioza liści.

Fuzarioza kłosów zbóż – jest chorobą wywoływaną przez gatunki grzybów z rodzaju Fusarium: F. graminearum, F. culmorum, F. avenaceum, Microdochium nivale.

Sprawcy fuzarioz to tzw. pasożyty względne, mogące rozwijać się zarówno w martwej jak i żywej tkance. W kłosie poszczególne kłoski mają często 6-8 kwiatków, ale tylko w kilku zawiązywane jest ziarno. Pozostałe kwiatki zamierają i razem z pyłkiem są idealną pożywką dla rozwijających się grzybów z rodzaju Fusarium.

Natomiast jeśli dojdzie do infekcji zbóż w fazie kwitnienia to po 1 – 2 dniach grzybnia przerasta zalążnię i nie da się jej zwalczyć przy pomocy ochrony fungicydowej, nawet przy pomocy środków o działaniu systemicznym.

Największa presja choroby występuje na stanowiskach z uproszczeniami w uprawie roli, monokulturach zbóż oraz uprawie zbóż po kukurydzy. Dodatkowo na stopień porażenia chorobą ma wpływ podatność odmiany, rodzaj gleby i stopień rozkładu resztek pożniwnych.

Fuzarioza kłosów zbóż to jedna z najgroźniejszych chorób pszenicy, może spowodować nie tylko stratę w plonie, nawet do 60%. Pogorszeniu ulega również jakość ziarna. Jest drobne, blade, słabo wykształcone i zdeformowane, niska masa tysiąca ziarna (MTZ).

Już 1% porażonego ziarna w próbce dyskwalifikuje całą partię zboża do celów konsumpcyjnych i paszowych ze względu na skażenie mykotoksynami (toksyczne metabolity grzybów).

Fuzariozę kłosów należy zwalczać kompleksowo, w pierwszej kolejności zadbać o odpowiedni płodozmian. Jeśli jest to możliwe zrezygnować z uproszczeń w uprawie oraz stosować bakterie przyspieszające rozkład słomy i resztek pożniwnych – na przykład stosując Convert WG (opryskać słomę i wymieszać z glebą). Efektem tego będzie ograniczenie miejsca zimowania grzybów, zmniejszenie dostępności żelaza dla grzybów w wyniku wydzielania sideroforów przez bakterie oraz ich bezpośrednie działanie antagonistycznie w stosunku do Fusarium.

Bardzo ważny jest odpowiedni dobór odmian z genetyczną tolerancją na fuzariozę kłosów oraz siew kwalifikowanego i zaprawianego materiału siewnego.

Fuzarioza kłosa nabiera znaczenia, gdy w fazie strzelania w źdźbło jest wystarczająca ilość wilgoci. Jeśli roślina pozostaje sucha, to zarodniki usychają i nawet przy sprzyjających warunkach w czasie kwitnienia nie dochodzi do infekcji - przemieszczenia zarodników grzybów na kłos.

Substancje z grupy triazoli

Ochrona kłosa pszenicy przed grzybami z rodzaju Fusarium prowadzona jest głównie przy użyciu środków zawierających substancje z grupy triazoli. Po wycofaniu najbardziej popularnych substancji (epoksykonazolu i propikonazolu) jest jeszcze w sprzedaży kilka innych skutecznych: metkonazol, tebukonazol, oraz protiokonazol stanowiących aktualnie podstawę w zwalczaniu fuzariozy kłosów.

Najskuteczniejszym rozwiązaniem w ochronie uprawy zbóż przeciwko tej chorobie jest stosowanie mieszaniny dwóch triazoli w formie gotowego produktu lub "tank mix" różnych środków. Zabieg nakierunkowany na ochronę kłosów wykonywany jest w terminie T3 i powinien być standardem w pszenicy ozimej i innych gatunkach zbóż o wysokim potencjale plonowania.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na termin zabiegu. Substancje z grupy triazoli powinny być już obecne w roślinie w chwili infekcji (w fazie kwitnienia), aby zatrzymać rozwój patogenów i nie dopuścić do infekcji wtórnych. Aplikacja środków grzybobójczych powinna być wykonana w fazie kłoszenia. Natomiast jeśli zabieg ochrony liścia flagowego był wykonywany późno, już w chwili pojawienia się kłosa i były stosowane substancje z grupy triazoli, będą one miały działanie ochronne.

IonBlue – bioaktywne jony miedzi i siarki

W przypadku wystąpienia warunków sprzyjających rozwojowi choroby oprócz stosowania substancji z grupy triazoli warto zastosować nawóz IonBlue, który zawiera bioaktywne jony miedzi i siarki o działaniu fitosanitarnym.

Podsumowując najskuteczniejsze w zwalczaniu fuzariozy kłosów będzie działanie kompleksowe i na wielu poziomach - począwszy od agrotechniki, płodozmianu, doboru odmian, obserwacja przebiegu pogody, a skończywszy na doborze odpowiednich preparatów i zapewnienie roślinom skutecznej ochrony fungicydowej.

Zastosowanie pełnej ochrony grzybobójczej obejmującej zabieg T1, T2 i T3 umożliwi ograniczenie do minimum negatywnego wpływu grzybów na plon ziarna. Aplikacja fungicydów na kłos jest zwieńczeniem programu ochrony, która zabezpiecza nie tylko ilość, ale również jakość ziarna.