Alternarioza ziemniaka i zaraza ziemniaka — jak rozpoznawać i zwalczać choroby?
Dominika Wolna
Choroby grzybowe na plantacji ziemniaka mogą przyczynić się do znacznego spadku ilości i jakości plonu. Szybkie diagnozowanie i eliminowanie problemu pozwoli na zachowanie roślin w dobrej kondycji. Zdrowe rośliny mogą prawidłowo się rozwijać i wykorzystać swój potencjał genetyczny. Niektóre środki ochrony roślin działają zarówno na alternariozę, jak i zarazę ziemniaka.
Warto jednak pamiętać, że zwalczanie tych dwóch chorób przebiega w nieco inny sposób. Dlatego tak ważne jest prawidłowe rozpoznanie i odpowiednie dostosowanie rodzaju oraz terminu stosowania środków.
Czym jest zaraza ziemniaka?
Zaraza ziemniaka to najgroźniejsza choroba na plantacji ziemniaków. Powoduje straty zarówno w trakcie wzrostu roślin, jak i w czasie przechowywania bulw. Jest wywoływana przez grupę organizmów grzybopodobnych — Phytophthora infestans. Patogen ten może wywoływać infekcję również na innych roślinach z rodziny psiankowatych np. pomidorze.
Do dyspozycji mamy wiele rozwiązań i środków ochrony roślin, które chronią przed zarazą ziemniaka. Żeby były skuteczne, należy zastosować je w odpowiedni sposób i pamiętać, że samą chemią nie zawsze uda się uchronić plantację przed zarazą. Duże znaczenie w rozwoju choroby mają warunki pogodowe.
Zaraza szczególnie dobrze czuje się na glebach ciężkich, a optymalna temperatura to 16-21 °C. Znaczenie ma również wilgotność powietrza — wysoka może znacznie przyśpieszać rozwój infekcji.
Objawy zarazy ziemniaka
Objawy są widoczne na całych roślinach. Najpierw na liściach można dostrzec niewielkie nekrotyczne plamki w kolorze jasnozielonym, które z czasem brunatnieją. Często są one otoczone jaśniejszą obwódką. Monitoring uprawy warto przeprowadzić wcześnie rano, kiedy powietrze jest chłodniejsze i wilgotne.
Zaraza ziemniaka początkowo rozwija się na liściach 
Objawy choroby są również widoczne na łodygach
Na spodniej części liści (przy optymalnych warunkach może wystąpić również na wierzchniej) pojawia się biały nalot. Są to zarodniki konidialne, przenoszone przez wiatr na sąsiednie rośliny i plantacje. Na łodygach objawy te są widoczne na wierzchołkach i w miejscach wyrastania ogonków. Postępująca infekcja i objęcie całego obwodu łodygi prowadzi do jej przełamania.
Cechy charakterystyczne zarazy ziemniaka na bulwach mogą wystąpić zarówno przed zbiorem, jak i w trakcie przechowywania. Będą to zagłębienia w postaci szarosinych plam. Miąższ zainfekowany jest na przekroju wyraźnie oddzielony od zdrowego, zmieniając barwę na rdzawobrązową.
Czym jest alternarioza ziemniaka?
Nie bez powodu problem alternariozy i zarazy jest omawiany w jednym wątku. Jest to bowiem druga w kolejności choroba o największym znaczeniu dla plantatorów ziemniaka. Wywołują ją dwa gatunki grzybów: Alternaria solani i Alternaria alternata.
W zależności od sprawcy, pod pojęciem alternariozy mogą kryć się dwie powszechnie występujące choroby. Jest to kolejno:
- brunatna plamistość liści
- sucha plamistość liści
Objawy alternariozy w uprawie ziemniaka
Jak rozróżnić infekcję? Brunatna plamistość liści ziemniaka objawia się drobnymi nekrozami, mniejszymi od tych występujących przy suchej plamistości. Mają rozmiary od 2 do 5 mm i są rozmieszczone nieregularnie. Przy postępujące infekcji liście zwijają się do środka, a sąsiadujące nekrozy zlewają się ze sobą, obejmując ich znaczną powierzchnię. Pierwsze objawy są widoczne w okolicy kwitnienia, dlatego monitoring należy rozpocząć jeszcze przed pojawieniem się pąków.
Sucha plamistość liści ziemniaka oprócz większych rozmiarów plam (do 5 do nawet 15 mm) cechuje się nekrozami otoczonymi żółtawą otoczką. Początkowo owalne nekrozy przybierają kształt wieloboków. Grzybnia tworzy na liściach czarny nalot.
Wśród objawów alternariozy na bulwach można wymienić owalne lub nieregularne wgłębne i wklęsłe plamy w kolorze brunatnym. Miąższ twardnieje i ciemnieje, w miarę postępowania infekcji również przybierając brunatny odcień.
Profilaktyka alternariozy i zarazy na plantacji ziemniaka
Pierwszy krokiem w profilaktyce chorób ziemniaka jest prawidłowa agrotechnika. Zaleca się przestrzeganie 4-letniej przerwy w uprawie ziemniaka na tym samym stanowisku. Ważne jest oczywiście niszczenie resztek pożniwnych, stosowanie zdrowych sadzeniaków i pobudzanie ich do wzrostu, a także wysokie obsypywanie roślin.
Żeby ograniczyć ryzyko chorób w okresie przechowalniczym, bulwy najlepiej zbierać w czasie bezdeszczowej pogody i przechowywać je w profesjonalnych magazynach. Należy pamiętać, że do roślin psiankowatych zaliczamy również pomidora, którego nie powinniśmy uprawiać w bezpośrednim sąsiedztwie ziemniaka.
Zarodniki grzybów są przenoszone nie tylko w glebie, ale również przez powietrze. Dlatego też mogą łatwo się przenosić i z czasem rozprzestrzeniać się na okoliczne pola. Na rynku są również dostępne odmiany ziemniaka o wysokiej odporności na zarazę. Warto sięgać po nie w regionach, w których presja tych chorób jest większa.
| Choroba | Warunki sprzyjające | Zapobieganie infekcji |
|---|---|---|
| zaraza ziemniaka | mokra uprawa wilgotność pow. 90% temperatura w nocy pow. 10 °C brak słońca | sadzenie zdrowych bulw zapobiegawcze opryski pierwszy oprysk przy 80% wschodów zabiegi co 7 dni |
| alternarioza | wysoka temperatura krótkotrwałe deszcze warunki stresowe niedobory potasu osłabiona i źle odżywiona uprawa | sadzenie zdrowych bulw zabiegi profilaktyczne niszczenie resztek pożniwnych |
Liczy się nie tylko stosowana substancja czynna, ale przede wszystkim właściwa strategia ochrony. Na skuteczność środków ochrony roślin wpływa liczba zabiegów i wykonanie ich w odpowiednich terminach. Pierwszy zabieg przeciwko zarazie ziemniaka powinien być wykonany preparatami o działaniu systemicznym oraz wgłębnym.
Kolejny zabieg powinien wykazywać działanie wgłębne lub kontaktowe. Jeśli konieczne są następne zabiegi, należy zachować 7-10 dni przerwy i zastosować środek kontaktowy. Niektóre preparaty chemiczne skuteczne przeciwko zarazie, wykazują również działanie zwalczające lub ograniczające alternariozę.
W kontroli zarazy i alternariozy ważne jest naprzemienne stosowanie oprysku zapobiegawczego oraz leczniczego, kończąc silnym zabiegiem o działaniu wyniszczającym.
W odmianach wczesnych przeciwko zarazie zalecamy stosowanie zapobiegawczo środka ochrony roślin Infinito 687,5 SC w ilości 1,2-1,6 l/ha w fazie zwierania roślin w rzędach. Następnie środek Voyager 1 l/ha od fazy zawiązywania bulw. Aby dodatkowo zapobiegać alternariozie, zalecamy Carial Star 500 SC w ilości 0,6 l/ha, który wykazuje działanie na obie choroby. Środek aplikujemy z początkiem infekcji lub zgodnie z sygnalizacją w danym regionie.
Dominika Wolna
Redakcja Osadkowski.pl