Wiosenne nawożenie azotem – od kiedy można stosować i jaka jest jego rola?

Azot (N) jest istotnym składnikiem w żywieniu roślin uprawnych. Ma kluczowe znaczenie we wzroście i rozwoju roślin, bierze udział w reakcjach biochemicznych, a także wchodzi w skład aminokwasów, kwasów nukleinowych, cząstek ATP i chlorofilu. Azot jest uznawany za składnik plonotwórczy, który w dużym stopniu odpowiada za maksymalne wykorzystanie potencjału genetycznego roślin uprawnych.

Niedobory azotu niosą za sobą ryzyko dla całej plantacji, zwłaszcza w okresach, w których rośliny są szczególnie narażone na stres.

Objawy niedoboru azotu w roślinach to przede wszystkim:

• słabszy rozwój części nadziemnych
• rośliny wątłe o jasnej, zielonej barwie
• najstarsze liście mają tendencję do szybkiego żółknięcia i usychania
• liście są drobne a rośliny niskie
• gorszy ilościowo i jakościowo plon

Szkodliwe dla roślin są nie tylko zbyt małe dawki azotu, ale również zbyt duże. Przenawożenie azotem objawia się głównie poprzez intensywnie zielone i przerośnięte części nadziemne roślin. Stan taki prowadzi do większej wrażliwości na choroby oraz do problemów z kwitnieniem i przyczynia się do znacznego spadku plonu. Ważne jest zatem, aby dawki azotu były zawsze dostosowane do indywidualnych potrzeb roślin oraz zasobności gleby w składniki odżywcze. Pod uwagę należy wziąć nie tylko sam azot, ale także inne makro- i mikroelementy.

Jeszcze do niedawna rolnicy byli zmuszeni do przestrzegania sztywnych terminów podyktowanych przepisami prawa i nawozy azotowe nie mogły pojawić się na polu wcześniej niż 1 marca. Zasada ta została wprowadzona w czasach, w których okrywa śnieżna utrzymywała się przez długi czas. Obecnie śnieg w wielu regionach kraju jest zjawiskiem niemal "egzotycznym". Dopiero wprowadzony w 2023 roku program azotanowy wziął pod uwagę zmiany klimatu i pozwala na elastyczne terminy aplikacji azotu wczesną wiosną.

Program azotanowy zezwala na wcześniejsze stosowanie nawozów w przypadkach, gdy:

• przez 5 następujących po sobie dni średnia dobowa temp. przekroczy 3°C (oziminy, uprawy wieloletnie i trwałe, użytki zielone),
• przez 5 następujących po sobie dni średnia dobowa temp. a przekroczy 5°C (pozostałe uprawy).

Elastyczny termin stosowania azotu w wielu regionach pozwala na znacznie wcześniejsze nawożenie. Dostosowanie przepisów do zmieniającego się klimatu to dobry krok w stronę nowoczesnego rolnictwa. Rolnicy mogą dopasować strategię nawożenia do potrzeb roślin i aktualnie panujących na polu warunków, nie stanowiąc jednocześnie zagrożenia dla środowiska naturalnego.

Warunki w poszczególnych regionach można śledzić poprzez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB poprzez stronę Agrometeo w zakładce "Kryterium wcześniejszego terminu nawożenia".

Naturalnym źródłem azotu w glebie są szczątki roślin i zwierząt (m. in. organizmy glebowe, resztki pożniwne). Obecnie coraz więcej rolników skłania się ku maksymalnemu wykorzystaniu tego, co oferuje natura np. przez stosowanie aktywatorów glebowych i preparatów mikrobiologicznych przyśpieszających rozkład resztek pożniwnych w glebie. Środki te zmieniają naturalne źródła składników odżywczych w formy lepiej przyswajane przez rośliny.

O zawartości azotu w glebie decyduje wiele czynników, a wśród nich prócz właściwego płodozmianu i nawożenia naturalnego, kluczową rolę odgrywa wzbogacenie pól azotem mineralnym.

W dostępnych na rynku nawozach azotowych można znaleźć azot występujący w trzech formach.

Jakie znaczenie mają poszczególne formy?

• Amonowa – pobierana przez rośliny wolno i równomiernie. Wspomaga przyswajanie pierwiastków: P, B i S. Azot amonowy dobrze działa w niskich temperaturach.

• Amidowa – postać pobierana najwolniej, przyswajana przez rośliny po rozkładzie enzymatycznym, w którym azot amidowy jest przekształcany w azot amonowy. Nie wpływa na zasolenie gleb.

• Azotanowa (saletrzana) – forma dobrze przyswajana. Jest dostępny dla roślin tuż po aplikacji. Zwiększa pobieranie K, Mg oraz Ca.

Nawozy azotowe mogą zawierać wymienione formy azotu w różnych proporcjach. Niektóre produkty zawierają w swoim składzie wszystkie trzy formy: amidową, amonową i azotanową np. stosowany w uprawie kukurydzy i ziemniaka nawóz Yara Nitroprotect, który dodatkowo zawiera jeden z najskuteczniejszych inhibitorów nitryfikacji tj. nitrapirynę.

A jaki azot wybrać na wiosnę? Ze względu na niskie temperatury w okresie wczesnowiosennym, najczęściej polecane są nawozy saletrzano-amonowe. Nawozy azotowe tego typu są łatwo i szybko dostępne dla roślin, a dodatek azotu amonowego zapewnia dłuższe działanie (jony amonowe nie ulegają szybkiemu wymyciu).

Alternatywą dla nawozów w formie sypkiej jest roztwór saletrzano-mocznikowy tzw. RSM (w ofercie dostępne są nawozy: RSM 26 z siarką, RSM 28, RSM 32). Jest to mieszanina saletry amonowej i mocznika, która ma płynną formułę. RSM to rozwiązanie stosunkowo tanie i efektywne, dlatego cieszy się popularnością wśród rolników. Składniki są dobrze przyswajane przez rośliny, a nawóz ma wszechstronne zastosowanie w wielu uprawach. Nawóz RSM należy aplikować w temperaturze poniżej 20°C, dlatego doskonale sprawdza się jako element nawożenia wiosennego, przed wystąpieniem pierwszych upałów.

Wiosenne nawożenie rzepaku ozimego

Jeśli dawka azotu w uprawie rzepaku ozimego konieczna do odżywienia plantacji wczesną wiosną przekracza 100 kg/ha, zaleca się podzielenie jej na dwie części.

Pierwszą dawkę należy zastosować tuż przed wiosennym ruszeniem wegetacji i powinna ona obejmować do 75% dawki całkowitej (w zależności od stanu plantacji). Pozostałe od 20% do 25% dawki całkowitej stosuje się ok. 3 tygodnie przed rozpoczęciem kwitnienia. Zbyt późne podanie azotu powoduje wydłużenie okresu kwitnienia i nierównomierne dojrzewanie.

Wiosenne nawożenie zbóż ozimych

Nawożenie zbóż ozimych nawozami azotowymi można przeprowadzić na dwa sposoby: w trzech lub dwóch dzielonych dawkach.

Nawożenie w trzech dawkach obejmuje dawkę podstawową (przed ruszeniem wegetacji), korygującą (pod koniec krzewienia lub w pełni strzelania w źdźbło) oraz na kłos (do fazy kłoszenia się).