Nawożenie rzepaku ozimego — kiedy, jak i czym nawozić rzepak?

Plon nasion rzepaku ozimego obliczamy przez pomnożenie liczby nasion z 1 ha i ich masy. Liczba nasion na danej powierzchni zależy od liczby roślin, liczby rozgałęzień na jednej roślinie, liczby łuszczyn na pędzie głównym i na pędach bocznych, oraz liczby nasion w łuszczynie.

Dążymy do optymalnej struktury plonu, co w praktyce oznacza, że nie da się maksymalizować jednocześnie wszystkich jego elementów, ponieważ są one zależne od siebie (zbyt duża obsada powoduje wytworzenie mniej rozgałęzień bocznych i mniej nasion w łuszczynach). Najważniejsza jest świadomość, że plon rzepaku tworzy się przez cały okres wegetacji: jesienią, wiosną, ale również w czasie zimowego spoczynku.

Przyjmuje się, że prawidłowo rozwinięty rzepak jesienią ma 10-12 liści, grubą szyjkę korzeniową, oraz głęboki, palowy system korzeniowy. Tak rozwinięte rośliny mają już zawiązki przyszłych liści i rozgałęzień bocznych. Jeśli do tego są prawidłowo odżywione, mają wysoki potencjał plonowania i odporność na wymarzanie.

Technologia nawożenia rzepaku ozimego rozpoczyna się od planowania, doboru stanowiska oraz od ewentualnych korekt pH i zasobności już przed uprawą przedplonu.

Nawożenie podstawowe przed siewem rzepaku rozpoczynamy od regulacji odczynu gleby do pH 6,5 - 7, w którym roślina ma najlepsze warunki do budowy dużego systemu korzeniowego i efektywnego pobierania składników pokarmowych.

Są trzy okresy rozwojowe, w których łan rzepaku wykazuje duże zapotrzebowanie na fosfor:

• Jesienią fosfor odpowiada za rozwój systemu korzeniowego i dynamiczny rozwój rozety liściowej. Fizjologicznym zadaniem fosforu jest bowiem sprawne pobieranie przez roślinę azotu i pozostałych składników pokarmowych. Niedobór fosforu jesienią, często połączony z niedoborem potasu i magnezu ujawnia się na liściach starszych w formie czerwono-fioletowych przebarwień, połączony z zahamowaniem wzrostu rozety. Do chwilowego ograniczenia dostępności fosforu może dojść nawet w przypadku wysokiej zasobności w glebie. Najczęściej występuje ona podczas wyschnięcia górnej warstwy gleby, szczególnie przy nieuregulowanym pH. 
• Wiosną starsze liście początkowo są sinozielone, a w miarę pogłębiana się niedoboru składników stają się fioletowo-czerwone. W okresie spoczynku roślin i wiosennego wznowienia wegetacji objawy niedoboru fosforu są najbardziej widoczne. Jesienne i wczesnowiosenne niedobory fosforu związane są również z niskimi temperaturami i słabą przyswajalnością. Krótkotrwałe niedobory można pokryć opryskiem dolistnym. Fosfor dobrze rozprzestrzenia się w roślinie, ale ilość pobranego w ten sposób składnika jest ograniczone przez możliwości pobrania przez tkankę liści max. 5 kg P₂O₅ na hektar.
• Ostatnia faza, krytyczna dla wrażliwości rzepaku na niedobór fosforu, przypada na okres kwitnienia i dojrzewania. Niedobory składników w tym okresie zmniejszają liczbę wykształconych pędów bocznych, kwiatów i nasion, a także zmniejsza zawartość tłuszczu w nasionach - jak wpływają na plon znajdziesz w materiale o budowie rzepaku. W tym okresie wegetacji roślina pobiera głównie fosfor z gleby i rezerw zgromadzonych w roślinie.

Kiedy i jak wykonać nawożenie fosforem?

Zanim wybierzemy nawóz, trzeba ustalić, jaki jest cel jego stosowania: uzupełnienie rezerw, nawożenie podstawowe czy nawożenie startowe.

Zapotrzebowanie rzepaku na fosfor wynosi 23 kg P₂O₅ na tonę nasion. Dawka startowa fosforu ma na celu dostarczenie roślinom łatwo przyswajalnego składnika w ilości dostatecznej do wytworzenia sprawnego systemu korzeniowego i pokryć zapotrzebowanie dobrze rozwiniętego łanu jesienią - 20-30 kg P₂O₅ na hektar.

Nawożenie podstawowe rzepaku wynika z bilansu składników glebowych, powinno pokrywać potrzeby nawozowe roślin w całości przy założonym oczekiwanym plonie lub zwiększać zasobność gleby w ten składnik, jeśli klasa zasobności jest niska.

Azot jest kluczowym czynnikiem plonotwórczym w uprawie rzepaku, jednak jego efektywne wykorzystanie wymaga uwzględnienia potrzeb roślin i specyfiki stanowiska. Odpowiednie nawożenie rzepaku azotem w kluczowych momentach, takich jak budowa rozety jesienią, wspiera optymalny rozwój liści i systemu korzeniowego, zapewniając lepsze przezimowanie i wyższy potencjał plonotwórczy.

Warto rozważyć stosowanie preparatów zatrzymujących azot w glebie np. N-lock Pro.

Główna faza krytyczna zapotrzebowania rzepaku w potas przypada wiosną w okresie intensywnego wzrostu pędu głównego, pąkowania i na początku kwitnienia. Jednak już jesienią ważne jest zapewnienie odpowiedniej ilości tego składnika.

Potas jesienią wpływa na wielkość wytworzonej biomasy, przygotowuje rośliny do spoczynku zimowego. W okresie intensywnego wzrostu wpływa na pobieranie przez roślinę azotu oraz kontroluje gospodarkę wodną rzepaku, potrafi też obniżyć stres wywołany przez brak wody. W konsekwencji wpływa bezpośrednio na podstawowe elementy struktury plonu jak liczba pędów bocznych i kwiatów.

Objawy niedoboru azotu i potasu są bardzo charakterystyczne: jesienią starsze liście żółkną, wiosną natomiast niedobory potasu ujawniają się znacznie później niż niedobory azotu, dopiero pod koniec formowania się pędu głównego widoczne jest zahamowanie wzrostu zwłaszcza pędów bocznych.

Najbardziej charakterystyczne objawy niedoborów potasu, czyli chlorozy brzegów liści ujawniają się dopiero w fazie formowania łuszczyn.

Mikroelementy w rzepaku odgrywają ważne funkcje w procesach życiowych rośliny, związane głównie z kontrolą gospodarki azotowej i hormonalnej. Większość mikroelementów takich jak żelazo, mangan, cynk czy miedź pobierane są przez rośliny rzepaku systematycznie od wiosennego ruszenia wegetacji i główną fazą krytyczną jest okres kwitnienia i formowania nasion.

Bor jest składnikiem mineralnym, który nie bierze udziału w kontroli gospodarki azotowej, tylko jego główną funkcją jest obecność w ścianach komórkowych. Dobre odżywienie tym pierwiastkiem zmniejsza pękanie łodyg, wpływa też na lepsze przezimowanie i z tego względu ważne jest odżywianie borem już jesienią.

Przeczytaj również o roli poszczególnych mikroelementów w odżywianiu rzepaku ozimego.