Syndrom niskiej zawartości cukru i kauczukowate buraki – nowe wyzwania w uprawie buraka cukrowego
Małgorzata Hereda
W uprawie buraka cukrowego występuje kilka jednostek chorobowych, które mają różny wpływ na powodzenie plantacji. Największe straty powoduje chwościk buraka i jego skuteczne ograniczanie jest dużym wyzwaniem dla plantatorów.
Mniejsze znaczenie gospodarcze ma między innymi brunatna plamistość liści oraz zgnilizna korzeni. Do już znanych chorób mogą dołączyć niebawem kolejne: syndrom niskiej zawartości cukru oraz kauczukowate buraki (choroba korzenia gumowego).
Nowe choroby buraka cukrowego
Naukowcy z Instytutu Ochrony Roślin PIB prowadzą monitoring plantacji roślin uprawnych pod kątem występowania różnych chorób, w tym także nowych wcześniej niewystępujących na terenie Polski.
W ciągu ostatnich kilku lat stwierdzono występowanie między innymi wirusa pasiastej mozaiki liści pszenicy oraz dwóch chorób występujących w uprawie buraka cukrowego. Jedną z nich są kauczukowate korzenie, a drugą syndrom niskiej zawartości cukru.
Syndrom niskiej zwartości cukru – SBR
Skrócone określenie choroby SBR pochodzi od angielskiej nazwy Syndrome Basses Richesses. W Polsce choroba określana jest mianem syndromu niskiej zwartości cukru, ponieważ porażone buraki charakteryzują się niższą o 2-7 p.p. polaryzacją w porównaniu do zdrowych roślin. SBR pierwszy raz zaobserwowano we Francji w 1991 roku, w kolejnych latach choroba została odnotowana w kolejnych krajach, również u naszych zachodnich sąsiadów.
Jednym ze sprawców syndromu niskiej zwartości cukru (SBR) jest proteobakteria Candidatus Arsenophonus phytopathogenicus, natomiast drugim fitoplazma Candidatus Phytoplasma solani (16SrXII-A). Oba patogeny nie są zwalczane przez zabiegi fungicydowe wykonywane na plantacji buraka cukrowego.
Obecnie nie ma dostępnych rozwiązań, przy pomocy których można ograniczać szkodliwość wymienionych organizmów, dlatego też walka z tą chorobą jest niezwykle trudna.
Jakie są objawy SBR?
Syndrom niskiej zawartości cukru na roślinach nie daje charakterystycznych objawów na częściach nadziemnych, które w łatwy sposób pozwoliłby na rozpoznanie choroby. Jednym z symptomów choroby są żółknące i skrócone starsze liście, natomiast młode liście mają lancetowaty kształt. Wiązki przewodzące w korzeniach przyjmują barwę brązową – jest to cecha, po której można rozpoznać chorobę.
Porażone rośliny są bardziej podatne na stres abiotyczny – rozwijają się wolniej, szybciej więdną oraz mogą zamierać. SBR powoduje nie tylko spadek polaryzacji, ale także obniżenie plonu korzeni z hektara sięgający nawet do 30%.
Choroba korzenia gumowego, czyli kauczukowate buraki – RTD
Sprawcą choroby zwanej także stolbur jest fitoplazama Candidatus Phytoplasma solani, a większość jej objawów jest podobna do SBR – żółknięcie starszych liści, zamieranie roślin. Rozwijająca się choroba powoduje gumowacenie korzeni, utratę ich struktury oraz gnicie.
Porażone przez RTD korzenie są bardziej podatne na infekcje powodowane przez Macrophomina phaseolina, co zwiększa straty związane z gniciem korzeni.
W jakich warunkach dochodzi do infekcji Stolbur oraz SBR?
Obie choroby mogą występować równolegle na roślinach. Infekcji sprzyja wysoka wilgotność powietrza przekraczająca 80% oraz temperatura powietrza w przedziale od 20°C do 30°C. Takie warunki występują przez dłuższy okres wegetacji buraka cukrowego.
Wektorem sprawców RTD i SBR mogą być różne gatunki pluskwiaków z rodziny szrońcowatych (Cixiidae), ale największe znacznie ma jedne z gatunków, będący także szkodnikiem buraka cukrowego – szroniec zajączek (cykada trzcinowa Pentastiridius leporinus). Do prowadzenia jego monitoringu na plantacjach burka cukrowego przydatne są żółte tablice lepowe, ale jego prawidłowe oznaczenie wymaga specjalistyczne wiedzy.
Czym zwalczać syndrom niskiej zawartości cukru i kauczukowate buraki?
Oba patogeny powodujące RTB i SBR nie są zwalczane przez zabiegi fungicydowe wykonywane na plantacji buraka cukrowego. Obecnie nie ma dostępnych rozwiązań, przy pomocy których można ograniczać szkodliwość wymienionych organizmów, dlatego też walka z tą chorobą jest niezwykle trudna.
Jednym ze sposobów ograniczania możliwości wystąpienia chorób na plantacji burka cukrowego, jest eliminacja wektora – szrońca zajączaka. Do tego celu można wykorzystać środki owadobójcze zawierające substancję czynną acetamipryd posiadające odpowiednie zapisy w etykiecie.
Metody agrotechniczne ograniczania presji syndromy niskiej zawartości cukru o kauczukowych korzeni
Ważną rolę w ograniczaniu choroby pełni także zwalczanie larw szrońca zajączaka podczas zagospodarowania resztek pozbiorczych oraz eliminację chwastów z rodziny psiankowatych. Zabiegi agrotechniczne niszczą także formy przetrwalnikowe sprawców chorób.
Również prawidłowy płodozmian zmniejszy ryzyko występowania chorób w uprawach. Należy unikać uprawy buraka cukrowego po pszenicy ozimej, ale także ziemniaku i pomidorze.
Opisane choroby w najbliższych latach mogą pojawić się masowo na plantacjach buraka cukrowego i z czasem ich znacznie gospodarcze może wzrastać. Dlatego też niezbędne jest przestrzeganie zasad związanych z prawidłowym zmianowaniem, które może opóźnić występowanie agrofagów w uprawie buraka cukrowego.
Małgorzata Hereda
Dział Doradztwa i Rozwoju
