Wapnowanie gleby pod warzywa - rola wapna i wapnowania w uprawie warzyw

Optymalny zakres pH dla większości warzyw mieści się w zakresie od 6 do 7. Regulując pH dochodzi do redukcji ilości toksycznej formy glinu i manganu, które w dużym stopniu (na kwaśnych glebach) ograniczają rozwój korzeni.

Ponadto uzyskuje się poprawę struktury gleby – wapnowanie wspiera tworzenie agregatów glebowych, zwiększając przepuszczalność powietrza i zdolność zatrzymywania wody. Prawidłowe pH wpływa na liczebność i aktywność pożytecznych bakterii i grzybów odpowiedzialnych za rozkład materii organicznej oraz przemiany składników pokarmowych.

Regulacja odczynu gleby może mieć także wpływ na porażenie plantacji warzywniczych chorobami grzybowymi. Choć warto podkreślić, że najczęściej mówimy o pośrednim wpływie wapnowania na porażenie chorób. W większości sytuacji sprowadza się to do wzmocnienia uprawianej rośliny lub stworzenia w glebie warunków niesprzyjających do rozwoju chorób.

Na jakie choroby wpływa odczyn gleby?

Warzywa kapustne (kapusta, brokuł, kalafior, brukselka) uprawia się w optymalnym przedziale pH wynoszącym 6,3-7,5. Podnosząc odczyn gleby powyżej 7,2 można doprowadzić do ograniczenia kiły kapusty (Plasmodiophora brassicae). Z drugiej strony dopuszczenie do obniżenia pH poniżej poziomu 5,7 wpłynie pozytywnie na rozwój patogenu.

Wapnowanie może również pośrednio ograniczyć rozwój zgnilizny twardzikowej (Sclerotinia sclerotiorum) poprzez poprawę struktury gleby i stymulację mikroorganizmów antagonistycznych. Podobny mechanizm działa w uprawach strączkowych, gdzie można pośrednio wpłynąć na porażenie antraknozą fasoli (Colletotrichum lindemuthianum).

W przypadku mączniaka rzekomego cebuli (Peronospora destructor) nie obserwuje się bezpośredniego wpływu wapnowania na rozwój choroby, ale poprawa struktury gleby i ograniczenie jej zagęszczenia może wspierać zdrowy rozwój roślin. Tak jest również w przypadku zgorzeli siewek (Pythium spp.) i roślin psiankowatych (pomidory, papryka, bakłażan).

Wapnowanie może ograniczyć rozwój tej choroby poprzez poprawę struktury gleby i zmniejszenie jej wilgotności. W przypadku fuzaryjnego więdnięcie pomidora (Fusarium oxysporum f. sp. lycopersici) utrzymywanie pH na poziomie 6,5 ogranicza występowanie choroby poprzez zwiększenie dostępności składników odżywczych i poprawę zdrowotności systemu korzeniowego.

Wapnowanie może ograniczać występowanie chorób poprzez poprawienie zdrowotności roślin i zwiększenie dostępności wapnia. Dotyczy to m.in. czarnej zgnilizny kapustnych (Xanthomonas campestris), fuzaryjnej zgnilizny cebuli (Fusarium oxysporum f. sp. cepae), czarnej zgnilizny marchwi (Alternaria radicina) i wielu innych chorób. 

Z kolei zbyt duże podniesienie pH może zwiększyć ryzyko infekcji mokrą zgnilizną marchwi i pietruszki (Pectobacterium carotovorum). Parch zwykły buraka i marchwi (Streptomyces scabies) lepiej rozwija się w glebach o pH powyżej 5,2. Zaleca się zatem unikać nadmiernego wapnowania przed uprawą marchwi i buraków.

Wymierną korzyścią wapnowania gleb jest uzyskanie wyższego plonowania warzyw. Jest to składowana wielu czynników, o których napisano wyżej. Z jednej strony ograniczenie działania czynników stresowych, z drugiej wzmocnienie rośliny, aż po stworzenie jej optymalnych warunków do wzrostu.

Specjaliści podkreślają, że zwiększeniu plonowania, a przede wszystkim jakości plonu sprzyja stosowanie wapna poprzez tzw. wapnowanie utrzymujące wykonywane w niskich dawkach co 1-2 lata.

Jak wapń wpływa na wydłużenie trwałości pozbiorczej warzyw?

Wapnowanie ma również wpływ na jakość przechowalniczą zebranych warzyw. Zwiększając zawartość wapnia w tkankach roślin, a tym samym wzmacniając je można liczyć na dłuższą trwałość pozbiorczą.

W przypadku pomidora będzie to objawiało się redukcją występowania suchej zgnilizny wierzchołkowej (choroba fizjologiczna związana z niedoborem wapnia). Marchew będzie miała lepszą strukturę i mniejszą podatność na pękanie podczas przechowywania. Z kolei wyższa zawartość wapnia w przypadku kapusty redukuje ryzyko wewnętrznej nekrozy liści.

W uprawie warzyw można stosować różne rodzaje wapna:

• wapno węglanowe, najbardziej popularne działa wolniej, ale bezpieczniej dla roślin. Jest szczególnie rekomendowane na gleby lekkie i średnie
• wapno tlenkowe, tzw. palone działa szybko, ale gwałtownie, co jest nieoptymalne zarówno dla roślin (może powodować oparzenia roślin), jak i gleby

W przypadku wapna tlenkowego dopuszcza się stosowanie jego jedynie na glebach ciężkich i bardzo ciężkich w zabiegu jesiennym. Dolomit polecany jest na gleby ubogie w magnez.

Dawkowanie wapna

Dawkowanie zależy od wielu czynników. Podstawą do wszelkich rozważań są oczywiście badania gleby. Znając wyniki badań, mając wiedzę na temat samej gleby, jej historii oraz planowanego płodozmianu można przystąpić do planowania wapnowania.

W przypadku warzyw najlepszy wydaje się termin jesienny (ponieważ wapno ma czas na reakcję przed sezonem wegetacyjnym), choć w szczególnych sytuacjach można posiłkować się terminem zimowym oraz wczesnowiosennym. W przypadku stosowania wapna wiosną jedyne logiczne rozwiązanie to wysiew wapna węglanowego o szybkiej reaktywności.