Szara pleśń – postrach owoców miękkich

Botrytis cinerea „lubi” ciepłą i wilgotną aurę. Wtedy rozwija się najlepiej. Utrzymywanie się wilgoci na roślinach przez ponad 48 godzin znacząco zwiększa ryzyko infekcji​. Z kolei opady deszczu oraz mgła sprzyjają osiadaniu zarodników konidialnych na powierzchniach roślinnych.

Infekcja może być inicjowana przez konidia grzyba, które rozprzestrzeniają się z wiatrem i deszczem oraz osadzają się na roślinach, zwłaszcza w miejscach uszkodzonych mechanicznie lub fizjologicznie osłabionych.

Warto wspomnieć, że gleby o słabej strukturze, źle zdrenowane i zatrzymujące wilgoć zapewniają dogodne warunki do zimowania i rozwoju inokulum.

Ryzyko wystąpienia infekcji można przewidzieć na podstawie monitorowania wilgotności względnej powietrza, temperatury oraz obecności zarodników w powietrzu. Obserwacje polowe obejmują kontrolę objawów na kwiatach, liściach i owocach oraz stosowanie skal bonitacyjnych do oceny nasilenia infekcji.

Początkowe objawy infekcji obejmują drobne brunatne plamy na liściach, łodygach i owocach, które szybko powiększają się i pokrywają się szarym, pylącym nalotem grzybni i zarodników. W zaawansowanej fazie liście żółkną i opadają. Na łodygach i pędach można zauważyć nekrozy. Obserwujemy zahamowanie wzrostu, a w skrajnych przypadkach zamieranie pędów. Na częściach kwiatostanowych występuje brunatnienie, zamieranie. Owoce ulegają deformacji poprzez przerastanie grzybni do szypułek i dna kwiatowego. Barwa zmienia się na brunatną, występują gnijące plamy oraz szary nalot zarodników.

W pomidorach może wystąpić plamistość widmowa – regularne okrągłe plamy. We wczesnej fazie rozwoju porażenia występują małe wodniste plamy, stopniowo brunatniejące. Dalszy postęp infekcji prowadzi do zaawansowanego rozpadu tkanki, pojawia się pylący nalot grzybni. Przy wysokiej wilgotności (powyżej 90%) infekcja postępuje bardzo szybko.

Trzeba podkreślić, że zagęszczenie łanu wpływa na poziom porażenia przez Botrytis cinerea. W warunkach dużego zagęszczenia plantacji truskawek i wysokiej wilgotności porażeniu może ulec ponad 50% owoców. W gęsto posadzonych winnicach, przy wysokiej wilgotności powietrza i niewłaściwej wentylacji straty są podobne. Jeśli dodatkowo mamy do czynienia z latem o wysokiej wilgotności odsetek porażonych owoców może przekroczyć nawet 75%.

Sytuacja może wyglądać jeszcze gorzej w przypadku pomidorów i papryki uprawianych w tunelach foliowych i szklarniach. Nadmierne zagęszczenie w tym przypadku może skutkować porażeniem znacznej większości plantacji. Szacuje się, że straty mogą sięgać nawet 70-80% plonów.

Niedobór potasu zwiększa podatność roślin na infekcje, ponieważ osłabia ściany komórkowe, co ułatwia penetrację grzyba​. Z kolei brak wapnia prowadzi do zwiększonej podatności tkanek na nekrozy i ułatwia rozprzestrzenianie się Botrytis cinerea w porażonych organach roślin. W uprawach winorośli niska zawartość wapnia i potasu sprzyja pękaniu jagód, co stwarza dodatkowe miejsca wnikania patogenu​.

Zaleca się unikanie nadmiernego nawożenia azotowego i stosowanie potasu oraz wapnia w odpowiednich proporcjach, aby wzmocnić struktury roślinne i ograniczyć ryzyko infekcji. Użycie przekompostowanego obornika zamiast świeżego pozwala ograniczyć rozwój patogenu i poprawia zimowanie roślin. W systemach nawadniania kropelkowego szczególnie ważne jest odpowiednie bilansowanie składników pokarmowych, aby zapobiec lokalnym niedoborom wapnia i potasu, które mogą zwiększyć podatność roślin na infekcję.

Nadmiar azotu, szczególnie formy azotanowej (NO₃) sprzyja bujnemu wzrostowi roślin, co prowadzi do ich zagęszczenia oraz zwiększonej podatności na infekcję. Szczególnie narażone są truskawki i winorośl, gdzie wysoka zawartość azotu w liściach wiąże się z większym ryzykiem porażenia kwiatów i owoców.

Praktyczne metody ograniczania skutków infekcji obejmują stosowanie odmian odpornych, poprawę wentylacji upraw, nawadnianie kroplowe oraz szybkie usuwanie porażonych owoców. Kluczową rolę odgrywa również optymalne nawożenie. Tak jak wspomniano wyżej nadmiar azotu sprzyja rozwojowi patogenu, dlatego zaleca się zbilansowane nawożenie fosforem i potasem, które wzmacniają rośliny i zmniejszają ich podatność na infekcje.

Naturalne metody walki z szarą pleśnią obejmują stosowanie biopreparatów zawierających antagonistyczne mikroorganizmy, takie jak Trichoderma spp., Bacillus spp. oraz Pseudomonas spp., które hamują wzrost B. cinerea. Niektóre substancje naturalne, np. ekstrakty roślinne zawierające saponiny i polifenole, wykazują działanie antygrzybiczne. Można stosować także olejek tymiankowy i goździkowy, które posiadają naturalne związki fenolowe o właściwościach fungistatycznych. Z kolei chitozan jest naturalnym polimerem o działaniu przeciwgrzybiczym, wzmacniającym ściany komórkowe roślin i utrudniającym penetrację grzyba.

Kompostowane nawozy organiczne poprawiają zdrowotność gleby i wspierają rozwój korzystnej mikroflory hamującej rozwój patogenu.

Ograniczenie skutków infekcji grzyba można osiągnąć poprzez stosowanie fungicydów, takich jak fluopyram, boskalid oraz fenheksamid, fludioksonil w formie oprysków. Zaleca się rotowanie fungicydami o różnych mechanizmach działania, aby uniknąć rozwoju odporności grzyba. Zabiegi chemiczne należy przeprowadzać w okresach wysokiego ryzyka infekcji (np. podczas długotrwałej wilgotności).

Szara pleśń jest wyjątkowo agresywnym patogenem, atakującym różne organy roślin, od liści i pędów, po kwiaty i owoce. Nadmiar azotu sprzyja infekcji, a niedobory potasu i wapnia zwiększają podatność roślin na chorobę. Naturalne metody zwalczania szarej pleśni obejmują stosowanie antagonistycznych mikroorganizmów, ekstraktów roślinnych, związków chemicznych wzmacniających odporność roślin oraz poprawę warunków uprawy. Integracja tych metod może znacząco ograniczyć rozwój Botrytis cinerea, redukując konieczność stosowania chemicznych środków ochrony roślin.

Dodanie do oprysku krzemu będzie skutecznym poprawiającym działanie fungicydów rozwiązaniem. Krzem w postaci kwasu ortokrzemowego np. Barrier Si-Ca.

Jakie fungicydy do zwalczania szarej pleśni oraz preparaty wspomagające?