Zwiększenie plonu zbóż oraz ich jakości bez poniesienia kosztów
czyli co każdy z nas może zrobić, nie inwestując nawet złotówki, aby podnieść wydajność zboża z hektara…
Jak bez kosztów zwiększyć jakość i plon zbóż, czyli co każdy z nas może zrobić, nie inwestując nawet złotówki, aby podnieść wydajność zboża z hektara...
Zboża w naszym kraju mają bardzo duży udział w strukturze upraw - 7,5 mln hektarów stanowi ponad 70% wszystkich gruntów uprawnych. Koszty związane z produkcją są doskonale znane: uprawa, materiał siewny, nawozy, środki chemiczne, zbiór. Wiemy, w jaki sposób regulować ich wysokość, ale często zapominamy o czynnikach bezkosztowych, które wpływają na opłacalność produkcji, a nie są powiązane z jakimikolwiek nakładami finansowymi. Mogą one w znaczący sposób wpłynąć na wysokość i jakość plonu zbóż w naszym gospodarstwie.
Dobór odmiany
Najważniejszy jest dobór odmiany w połączeniu z najlepszym jakościowo kwalifikowanym materiałem siewnym C1.
Zazwyczaj przy podejmowaniu decyzji o zakupie danej odmiany zwracamy uwagę na wysokość plonu, a po ostatnich trudnych zimach również na jej mrozoodporność. Zapominamy jednak o cechach równie ważnych, jeśli nie ważniejszych z punktu widzenia ekonomii produkcji zbóż:
1. Jakie stanowisko glebowe jest optymalne
2. Jakiego poziomu agrotechniki odmiana oczekuje
3. Jaka jest jej odporność na choroby i podatność na wyleganie (jakich
kosztów związanych z ochroną chemiczną należy się spodziewać)
4. Jaki powinien być optymalny przedplon
5. Jak znosi ewentualny opóźniony siew
6. Jaka jest jej odporność na złe warunki zimowania
7. Jaki potencjał plonotwórczy hodowca przewiduje dla tej odmiany
8. Jakie parametry jakościowe będzie miał zebrany plon
9. C zy jakość materiału siewnego jest odpowiednia, jakie zostały zastosowane
zaprawy, nawozy donasienne
Poprzez odpowiedni wybór odmiany możemy optymalnie dopasować ją do gleb, których jakość w dużej mierze determinuje potencjał plonowania oraz agrotechniki i wysokości nakładów, które jesteśmy w stanie ponieść.
Niezależnie jednak od sytuacji pogodowej, agrotechniki, warunków produkcji wysokość plonu zawsze jest wypadkową trzech wartości:
1. liczby kłosów na m2
2. liczby ziaren w kłosie
3. masy tysiąca nasion, ziaren (MTZ)
Są one współzależne od siebie, a bezpośredni wpływ na nie mają dwa parametry: termin i gęstość siewu.
Termin siewu
Optymalny termin siewu w Polsce przypada pomiędzy 10 września a 10 października. Oczywiście jest on zmienny i zależny od gatunku i regionu.
Pierwsze są Warmia, Mazury i Suwalszczyzna, dalej Podlasie, Lubelszczyzna. Kolejnymi są Polska Centralna, Mazowsze, Kujawy, później siewy rozpoczynają się w Zachodniopomorskim, Wielkopolskim i Lubuskim, a na końcu na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie.
Terminy te nie są sztywne, szczególnie ostatnie ciepłe okresy jesienne sprzyjają opóźnionym siewom, ze względu na presję szkodników.
Moment siewu ma wpływ na optymalną ilość wysianego materiału siewnego. Ma to związek z jesiennym krzewieniem się roślin - te wysiane wcześniej rozkrzewią się bardziej. Przy wczesnym siewie możemy zmniejszyć obliczoną normę wysiewu o 3-7%, natomiast w przypadku mocno opóźnionych siewów musimy ją zwiększyć nawet o 15-20%.
Gęstość siewu
Gdy mamy już wybraną odmianę i wiemy, kiedy rozpoczniemy siew, powinniśmy podjąć decyzję o obsadzie, czyli o gęstości siewu.
W tabeli 1 podajemy odpowiednią liczbę nasion na metr kwadratowy przy siewie w terminie optymalnym.
Dane zawarte w tabeli 1 są adekwatne dla gatunków, jednak różnice odmianowe powodują, iż potrzebujemy drugiego parametru, aby uzyskać optymalną obsadę. Tą wielkością jest liczba kłosów na metrze kwadratowym.
Tabela 1. Liczba nasion na metr kwadratowy
| Gatunek | Liczba nasion wysiewanych w terminie optymalnym szt./m2 |
| Pszenica ozima | 300-320 |
| Pszenżyto ozime | 300-320 |
| Żyto ozime liniowe | 240-260 |
| Żyto ozime mieszańcowe | 180-200 |
| Jęczmień wielorzędowy | 250-300 |
| Jęczmień dwurzędowy | 250-300 |
Rośliny zbożowe wytwarzają 2-5 kłosów. Wiedzę o tym, jak konkretna odmiana krzewi się, czerpiemy z doświadczenia oraz od naszego doradcy.
W tabeli 2 zawarte są dane o optymalnej obsadzie kłosów produkcyjnych, jakie powinny znaleźć się na dobrej plantacji. Do takiego stanu powinniśmy dążyć, uwzględniając po drodze termin siewu i warunki glebowo-klimatyczne, sterując umiejętnie procesem krzewienia się roślin i prawidłowym nawożeniem, szczególnie azotem.
Tabela 2. Optymalna obsada kłosów produkcyjnych
| Gatunek | Optymalna liczba kłosów produkcyjnych szt./m2 |
| Pszenica ozima | 550-650 |
| Pszenżyto ozime | 550-650 |
| Żyto ozime liniowe | 500-600 |
| Żyto ozime mieszańcowe | 450-600 |
| Jęczmień wielorzędowy | 450-550 |
| Jęczmień dwurzędowy | 650-750 |
Podejmując decyzję o doborze odmiany, terminie i gęstości siewu, wpłynęliśmy w sposób bezkosztowy na produkcję zbóż w naszym gospodarstwie.
Jakich efektów możemy się spodziewać?
1. W pełni wykorzystany potencjał plonowania stanowiska glebowego poprzez dobór odpowiedniej odmiany.
2. Dobrze dobrana odmiana o odpowiednich cechach pozwoli zoptymalizować nawożenie i ochronę chemiczną
3. Odpowiednia norma wysiewu to niższe koszty zakupu materiału siewnego
4. Dobrze wykształcone i wyrównane ziarno oraz parametry jakościowe - w skupie możemy spodziewać się wyższej ceny
Wszystkie powyższe uwagi, oczywiście dobrane w odpowiedni sposób, mają zastosowanie również w innych uprawach rolniczych i podobnie jak w zbożach pozwalają podnosić plon bez dodatkowych nakładów.
Tab. 3. Jaki wpływ na łan ma błędnie dobrana obsada i dlaczego warto w skrupulatny sposób przygotować się do obliczania liczby nasion potrzebnych do siewu
| Odsada zbyt niska | Obsada optymalna | Obsada zbyt wysoka |
| • Mała liczba roślin powoduje zwiększenie masy ziarniaków
• Rośliny lepiej się krzewią • Łan jest luźny, przewiewny i zdrowy • Nie uzyskujemy odpowiedniej liczby kłosów, a co za tym idzie - plon może nie być zadowalający |
• Każda z roślin ma dobry dostęp do światła
• Pojedyncze rośliny wytwarzają silniejszy system korzeniowy • Źdźbła są krótsze i bardziej odporne na wyleganie, kłosy w optymalnej liczbie wypełnione ziarnem o wyższej masie • Słońce, penetrując łan, jest naturalnym czynnikiem hamującym rozwój chorób grzybowych, zmniejszając presję patogenów • Nie występuje zjawisko redukcji bocznych pędów lub całych (niepotrzebnych) roślin - powoduje to optymalne wykorzystanie dostępnych składników pokarmowych oraz zawartej w glebie wody • Łan jest przewiewny, preparaty chemiczne lepiej penetrują go, zabezpieczając przed chorobami, szkodnikami |
• Zwiększanie liczby kłosów, jednocześnie obniżenie liczby i masy ziarniaków
• Wydłużenie roślin konkurujących o dostęp światła - powoduje podatność na wyleganie • Gęsty, nieprzewiewny łan jest narażony na porażanie czynnikami chorobotwórczymi • Gęsty łan nie pozwala na swobodną penetrację cieczy roboczej w trakcie zabiegu ochrony roślin • Nadmierna obsada powoduje wytworzenie wielu pędów płonnych, które zostaną zredukowane, a do swojego rozwoju zdążyły pobrać składniki pokarmowe, co podniosło koszty produkcji |
