Uprawa słonecznika od siewu nasion do zbioru

Słonecznik może być wykorzystywany w wielu kierunkach. Najważniejsze znaczenie gospodarcze ma uprawa słonecznika oleistego. Nasiona są surowcem do tłoczenia oleju. Olej słonecznikowy jest pożądanym olejem wykorzystywanym w gospodarstwach domowych, a śruta słonecznikowa może być źródłem białka w żywieniu zwierząt.

W dalszej kolejności słonecznik może być wykorzystywany do celów ozdobnych, pastewnych lub traktowany jak poplon wysiewany w siewie czystym oraz mieszankach.

Słonecznik oleisty należy do roślin wymagających w stosunku do stanowiska. Jego uprawa zalecana jest na glebach żyznych i o przynajmniej średniej zasobności w składniki pokarmowe. Uprawa powinna być prowadzona również na glebach o uregulowanym odczynie 6,6-7,2.

W płodozmianie słonecznik może zajmować stanowisko po zbożach, okopowych lub roślinach strączkowych. Po zbiorze na polu pozostaje znaczna ilość resztek pożniwnych, które wymagają zagospodarowania w celu szybkiej mineralizacji.

Słonecznik z przeznaczeniem na nasiona powinien być wysiewany w ogrzaną glebę, która na głębokości 5 cm będzie miała około 8°C. Termin siewu przypada zwykle między 15 a 25 kwietnia- czyli jest mniej więcej zbieżny z siewem kukurydzy. Na glebach wolniej nagrzewających się oraz przy niekorzystnych warunkach pogodowych, zalecany jest siew słonecznika bliżej końca optymalnego terminu.

Siew w niewystarczająco nagrzaną glebę będzie skutkował przedłużającymi się i nierównomiernymi wschodami słonecznika oraz rosnącym zagrożeniem ze strony zgorzeli siewek. Zbyt późny siew może spowodować wzrost porażenia roślin w okresie przed zbiorczym. Głównie zgnilizną twardzikową i szarą pleśnią, której objawy będą widoczne na koszyczkach. Opóźnienie siewu wpływa, więc negatywnie na poziom plonowania oraz zaolejenie.

Jak wysiewać nasiona słonecznika?

Nasiona słonecznika powinny być wysiewane siewnikiem punktowym na głębokość 3-5 cm, a obsada roślin powinna wynosić około 60-75 tyś. nasion/ha. Zalecany rozstaw rzędów powinien wynosić: od 50-60 (nawet do 75) cm, a odległość nasion słonecznika w rzędzie: 22-27 cm. Odpowiednie zagęszczenie łanu jest jednym z czynników ograniczających występowanie chorób w trakcie sezonu wegetacyjnego.

Uprawa słonecznika, a nawożenie

Uzyskanie wysokich plonów wymaga zaplanowania mineralnego nawożenia słonecznika uwzględniającego pobranie składników pokarmowych niezbędnych do wytworzenia 1 t nasion, wraz z odpowiednią ilością biomasy. W tym celu rośliny słonecznika pobierają średnio około 60 kg N, 32 kg P₂O₅, 140 kg K₂O, 49 kg CaO oraz 25 MgO.

Uprawa słonecznika wymaga szczególnej uwagi ze względu na występowanie chorób, szkodników i chwastów, które mogą wpływać na jakość i wielkość plonów. Warunki pogodowe odgrywają kluczową rolę w nasileniu tych zagrożeń, a ich odpowiednia kontrola jest niezbędna do utrzymania zdrowych plantacji.

Stosowanie właściwych środków ochrony roślin i odpowiednie praktyki agrotechniczne (w tym wykonanie przysłowiowego oprysku na słonecznik pomagają w minimalizowaniu ryzyka strat.

Choroby słonecznika

Uprawa słonecznika narażona jest na presję ze strony patogenów od momentu siewu. Pierwszą chorobą, która może wystąpić w uprawie, jest zgorzel siewek. W celu ograniczenia jej negatywnego efektu na wschodzące rośliny zalecany jest wysiew zaprawionych nasion.

W trakcie sezonu wegetacyjnego wielkość porażenia uprawy słonecznika, w dużym stopniu zależy od przebiegu warunków pogodowych. Wysoka wilgotność powietrza w połączeniu ze stosunkowo wysokimi temperaturami sprzyja rozwojowi chorób. Według danych literaturowych na słoneczniku może występować blisko 30 chorób.

W Polsce tylko kilka ma znaczenie gospodarcze:

• zgnilizna twardzikowa słonecznika
• szara pleśń słonecznika
• czarna plamistość łodyg słonecznika
• mączniak prawdziwy słonecznika
• mączniak rzekomy słonecznika
• rdza słonecznika
• alternarioza słonecznika
• septorioza słonecznika

Szkodniki w słoneczniku

W Polsce słonecznik atakowany jest przez kilka gatunków szkodników, jednak ich presja nie jest zbyt duża. Do najważniejszych agrofagów trzeba zaliczyć ptaki, mszyce, zmieniki oraz ślimaki.

Rolnicy wskazują, że największe szkody powodują ptaki w końcowej fazie prowadzenia plantacji - wyjadają nasiona. Zmiana przebiegu pogody oraz zwiększenie powierzchni uprawy słonecznika może skutkować wzrostem znaczenia szkodników, które występują lokalnie. Należy do nich zaliczyć stonkę kukurydzianą, czy też słonecznicę orężówkę. W uprawie mogą też zacząć występować szkodniki, które dotychczas w niej nie występowały w Polsce.

Chwasty w słoneczniku

Skład gatunkowy chwastów w danym stanowisku zależy do wielu czynników. Do najważniejszych należy zaliczyć miejsce w płodozmianie, typ gleby oraz zasobność glebowego banku nasion, który jest determinowany przez jakość ochrony herbicydowej innych upraw w zmianowaniu. W uprawie słonecznika występują chwasty jedno i dwuliścienne.

Do najważniejszych gatunków chwastów jednoliściennych należy zaliczyć: chwastnicę jednostronną i perz właściwy. Ich zwalczanie jest stosunkowo proste, ponieważ można do tego celu wykorzystać substancje czynne (z grupy graminicydów) stosowane powszechnie w innych uprawach dwuliściennych. Należy przy tym pamiętać, że preparat powinien być zarejestrowany w słoneczniku.

Spektrum chwastów dwuliściennych jest szersze. Do gatunków najbardziej uciążliwych zalicza się komosę białą, szarłat szorstki oraz rdestówkę powojowatą. Natomiast mniejsze znaczenie, mają tasznik pospolity i tobołki polne. W celu zwalczania chwastów dwuliściennych należy zastosować herbicyd w terminie zgodnym z etykietą instrukcją stosowania.

Rośliny w okresie poprzedzającym zbiór fizjologicznie zasychają. Zbiór uprawy należy rozpocząć, gdy wilgotność nasion wynosi około 15%. Możemy wówczas zaobserwować, że nasiona w środkowej części koszyczka są czarne, a jego dno jest ciemnobrązowe. Termin zbioru przypada zwykle na drugą dekadę września. Przedłużające się zbiory powodują znaczne straty w plonie, związane z osypywaniem się nasion oraz rozwijaniem chorób.

Dłuższe okresy utrzymującej się wilgotności łanu, znacznie spowalniają fizjologiczne dojrzewanie uprawy oraz osiągnięcie przez nasiona pożądanej wilgotności. Dlatego też niezbędnie jest zastosowanie desykantów. Okres zasychania po desykacji trwa zwykle od 10 do 14 dni od momentu wykonania zabiegu. Po tym okresie należy możliwie szybko przeprowadzić zbiór nasion.