Szkodniki w kukurydzy – jak rozpoznać i zwalczać te najgroźniejsze?

Omacnica prosowianka to najgroźniejszy szkodnik kukurydzy, jaki występuje w Polsce, powodujący straty w plonach szacowane mniej więcej na 20% w skali kraju. Jest to jedyny gatunek, który uszkadza niemal wszystkie naziemne części roślin, z wyjątkiem korzeni podporowych. Szkodnik ten będąc w stadium larwalnym żyje głównie w ukryciu.

Jest to nie wielkich rozmiarów motyl nocny, którego stadium szkodliwym są gąsienice osiągające do 2,5 cm długości.

Omacnica preferuje cieplejsze regiony naszego kraju, ale jej obecność i rosnącą szkodliwość możemy zauważyć na terenie całej Polski.

Do ochrony kukurydzy przed omacnicą prosowianką możemy zastosować metodę: agrotechniczną, hodowlaną, chemiczną i biologiczną. Sprawdza się tutaj szeroko rozumiana profilaktyka, płodozmian, dobór odmian mniej podatnych na szkodnika czy zbilansowane nawożenie azotem oraz unikanie wysokich dawek (N).

Jak ograniczyć ilość omacnicy?

Przede wszystkim walkę z tym szkodnikiem zaczynamy od momentu zbioru kukurydzy. Omacnica zimuje głównie w łodygach kukurydzy. Zazwyczaj schodzi do pierwszego węzła kukurydzy. Dlatego zabiegi agrotechniczne mocno ograniczają ilość tego szkodnika. Kosić powinniśmy nisko, a słomę dobrze rozdrobnić (np. mulczer). Zabiegi pożniwne powinniśmy wykonać najszybciej jak to jest możliwe (szczególnie jest to ważne po zbiorze kukurydzy na kiszonkę), żeby larwy omacnicy nie zdążyły zejść do części podziemnych kukurydzy.

Zadbajmy również o to, żeby stosować na ściernisko posypowo nawozy azotowe lub wapniowych, a także mikroorganizmy (np. Convert WG). Wapno rozsiewamy wieczorem, bo wtedy gąsienice omacnicy wychodzą na powierzchnię. Mulczowanie, dokładne rozdrobnienie resztek pożniwnych i wieczorna lub nocna aplikacja wapna, które poparzy "ciałko" larw omacnicy. Warto wykonać orkę zimową, która mechanicznie ograniczy część larw omacnicy, a część gąsienic przykryje glebą.

W metodach agrotechnicznych ważne jest stosowanie ich na jak największym obszarze, gdyż omacnica jako gatunek bardzo mobilny może w nowym sezonie bez problemu nalatywać z pól, gdzie nie prowadzono żadnych działań ją zwalczających.

Drugim problemem w uprawie kukurydzy jest coraz liczniej występująca stonka kukurydziana. Najgroźniejszym stadium rozwojowym tego gatunku są larwy żerujące w glebie i uszkadzające system korzeniowy roślin. Najskuteczniejszą formą walki ze stonką jest uprawa kukurydzy w zmianowaniu. Jeżeli kukurydzę uprawia się w płodozmianie to larwy nie przejdą całego cyklu rozwojowego.

Ponadto, w celu ograniczenia szkodników powinniśmy stawiać na nową genetykę odmian, wczesny siew, zwalczanie chwastów, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna.

Szkodniki to coraz liczniejsza grupa agrofagów kukurydzy. Szacuję się, że jest ich nawet około 100 gatunków. W skali kraju szkodniki są odpowiedzialne za bezpośrednie straty w plonach kukurydzy kiszonkowej na poziomie około 10%, a w kukurydzy ziarnowej około 20%.

Od lat 90. XX wieku obserwuje się poszerzanie składu gatunkowego owadów, które żerują na i w kukurydzy oraz ich wzrost w znaczeniu gospodarczym. Głównymi przyczynami takiego stanu rzeczy są:

• wzrost powierzchni uprawy kukurydzy,
• intensyfikacja produkcji,
• stosowanie uproszczeń, monokultury i systemów bezorkowych zwiększających przeżywalność wielu gatunków,
• wysiewanie odmian podatnych na choroby i szkodniki,
• biopreparatów asortyment środków ochrony roślin oraz biopreparatów,
• trudności techniczne w ochronie wysokiego łanu wynikające z niewielkiej liczby opryskiwaczy szczudłowych.

Szkodniki towarzyszą od momentu siewu kukurydzy aż do jej zbioru. Do najgroźniejszych zaliczamy omacnicę, stonkę kukurydzianą.

Próg szkodliwości: po wschodach (od BBCH 10) 10 larw na 1 m2.

Szkodnik szczególnie niebezpieczny dla siewek i młodych roślin. Larwy uszkadzają korzenie i inne podziemne części roślin, może powodować żółknięcie, obumieranie lub zahamowanie wzrostu kukurydzy.

Zmniejszenie presji tego szkodnika osiągniemy poprzez ograniczenie nawożenia nawozami pochodzenia odzwierzęcego i obornikiem.</sub></sub>

Próg szkodliwości: od wiechowania (BBCH 51) 300 mszyc na 1 roślinę.

Owady wysysają soki z tkanek roślin, co je osłabia zwłaszcza w okresie suszy, przyczyniają się do wzrostu podatności roślin na porażenie przez sprawców chorób. Mszyce mogą być też wektorami wirusów, w tym wirusa BYDV.

Progi szkodliwości: obserwację wykonujemy w fazie wiechowania (BBCH 51–59). Próg ten wynosi od 6 do 8 złóż jaj na 100 roślin lub gdy w poprzednim roku było uszkodzone 15% roślin kukurydzy uprawianych na ziarno lub 30-40% uszkodzonych roślin uprawianych na kiszonkę i CCM są przesłanką do zwalczania tego szkodnika w kolejnym roku.

Wysoka szkodliwość tego szkodnika wynika z długiego okresu żerowania gąsienic od drugiej dekady czerwca do nawet trzeciej dekady lipca. Gąsienicę omacnicy prosowianki potrafią uszkodzić prawie wszystkie naziemne części roślin. Podgryzają kolby, wyjadają ziarniaki z kolb, powodują złomy łodyg poniżej i powyżej kolb.

Ponadto ich działalność może przyczynić się do zwiększenia podatności roślin na choroby grzybowe, takie jak fuzariozy, grzyby te mogą produkować mykotoksyny.

Próg szkodliwości: od wschodów do 4 liści uszkodzonych 15% roślin w roku poprzednim.

Szkodliwość ploniarki wzrasta chłodną wiosną, gdy wzrost kukurydzy jest ograniczony. Groźnie są larwy żerujące wewnątrz roślin, uszkadzają zawiązki przyszłych liści oraz stożek wzrostu.

Uszkodzenie stożka wzrostu powoduje karłowacenie pędu głównego i wytwarzanie kilku pędów bocznych, zazwyczaj niezawiązujących kolb. Szkodniki te istotnie zwiększają podatność uszkodzonych roślin na porażenie przez pierwszą generację głowni guzowatej kukurydzy.

Próg szkodliwości: Nie określono.

W ostatnich latach coraz częściej notowane są ich masowe pojawy na kukurydzy, sprzyja im ciepła i sucha pogoda. Objawem żerowania jest powstawanie na liściach niewielkich najpierw srebrzystych, później żółtych plamek. Przy silnym porażeniu rośliny mogą więdnąć i zasychać.

Próg szkodliwości: nie określono.

Największe szkody powodują żerujące larwy, które mogą znacząco obniżyć powierzchnie asymilacyjną liści.

Stonka nie ma opracowanego progu szkodliwości.

Najgroźniejszym stadium rozwojowym tego gatunku są larwy występujące na plantacjach prowadzonych w monokulturze. Uszkadzają system korzeniowy roślin. Pierwsze dwa stadia larwalne uszkadzają najcieńsze korzonki, najgroźniejsze trzecie stadium wgryza się do wnętrza większych korzeni, w podstawę łodyg, przez co zakłóca transport wody i składników odżywczych do naziemnych organów kukurydzy.

Uszkodzenia korzeni może prowadzić do wylegania roślin. Chrząszcze mogą stanowić zagrożenie, gdy masowo żerują na kolbach. Działalność stonki kukurydzianej prowadzi do zwiększonej podatności roślin na choroby. Chrząszcze mogą być wektorami bakterii patogenicznych dla kukurydzy.

Próg szkodliwości nie określono.

W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie tego gatunku. Szkodliwe są chrząszcze, wyjadające latem ziarniki w fazie dojrzałości mlecznej i woskowej. Powodowane uszkodzenia sprzyjają infekowaniu kolb przez fuzariozę.

Szkodniki glebowe w kukurydzy są coraz częstszym problemem, objawem pojawienia się tego typu szkodników jest spadek obsady roślin, często występujące płacowo. Kukurydza nie wschodzi lub zaraz po wykiełkowaniu żółknie i zamiera.

Szkodniki glebowe mają idealne warunki do uszkadzania kukurydzy, gdy wskutek warunków pogodowych (wiosenne chłody) bądź błędów agrotechnicznych (zbyt głęboki siew, źle dobrane herbicydy i ich fitotoksyczność) kiełkowanie ziarniaków, wschody roślin i ich początkowy rozwój są spowolnione.

Na chwilę obecną mamy ograniczone możliwości walki chemicznej z tego typu zagrożeniem. Na drutowca są zarejestrowane dwie zaprawy do kukurydzy (Force 20 CS i Lumiposa 625 FS).

Walką ze szkodnikami glebowymi jest przede wszystkim:

• monitoring plantacji przez pierwszy okres wegetacji
• przerwanie monokultur
• wybór odmian o szybkim wzroście początkowym, wytwarzających silny system korzeniowy

Szkodniki towarzyszą kukurydzy od siewu do zbioru. Ze względu na ciągłe zaostrzenia przepisów coraz trudniej jest chronić kukurydzę przed szkodnikami.

W aktualnych zaleceniach integrowanej ochrony kukurydzy przed szkodnikami preparaty chemiczne stosowane nalistnie mogą być wykorzystywane do ograniczenia szkodliwości omacnicy prosowianki i mszyc.

Ochronę chemiczną stosuje się w okresie licznego oraz masowego pojawu szkodnika. Zazwyczaj stosuje się 1-2 zabiegi w sezonie wegetacyjnym. Przy stosowaniu dwóch zabiegów konieczne jest rotowanie substancji czynnych w celu oddalenia w czasie ryzyka uodparniania się szkodników na insektycydy.

Zwalczanie omacnicy prosowianki jest trudne, żeby zabieg insektycydowy był jak najbardziej skuteczny musi zbiec się z momentem początku wylęgu larw. Przepoczwarzenie się larw i wylęg motyli następuje w okresie od końca czerwca do połowy lipca.

W tym czasie rośliny osiągają już znaczną wysokość, więc konieczne jest użycie opryskiwaczy szczudłowych, co nie rzadko jest problem i ograniczeniem technicznym wielu gospodarstw.

Biologiczne zwalczanie szkodników - omacnicy prosowianki polega na zastosowaniu biopreparatów zawierających kruszynka (Trichogramma spp.). Jest to niewielka błonkówka, pasożytująca na jajach owadów.

W zależności od zaleceń producenta wykonuje się od jednego do dwóch, w kukurydzy cukrowej nawet trzech wyłożeń pasożyta.

Pierwsze wyłożenie w momencie pojawienia się pierwszych złóż jaj szkodnika na roślinach, zwykle przypada to na 2 lub 3 dekadę czerwca, drugie wyłożenie przeprowadza się po 7-10 dniach od pierwszego, a ewentualne trzecie po kolejnych 7 dniach.