Dokrzewianie pszenicy — czym jest i kiedy należy je przeprowadzić?

Dokrzewianie pszenicy ozimej to proces, który ma na celu zmobilizowanie roślin do wydania dodatkowych rozkrzewień przed fazą końca krzewienia oraz na początku fazy strzelania w źdźbło, gdy jest to jeszcze możliwe w cyklu rozwoju zbóż.

Aby pszenica mogła, zrealizować swój maksymalny potencjał plonotwórczy musi zostać zbudowania odpowiednia ilość kłosów na metrze kwadratowym. Wczesną wiosną powinno by minimum 600 źdźbeł kłosonośnych, gdy ich ilość w tym okresie jest niewystarczająca, konieczna będzie stymulacja zbóż do ich rozwoju.

Proces dokrzewiania jest szczególnie istotny na plantacjach późno sianych, np. po kukurydzy ziarnowej czy burakach cukrowych, gdzie warunki początkowego wzrostu mogą być ograniczone. W takich przypadkach konieczna jest mobilizacja roślin do intensywniejszego rozwoju. Pszenica ozima może jeszcze uzupełnić liczbę rozkrzewień, co bezpośrednio przekłada się na liczbę źdźbeł kłosonośnych. to właśnie te źdźbła będą w dużej mierze odpowiadać za końcowe możliwości plonowania rośliny. 

W praktyce dokrzewianie realizuje się poprzez stosowanie odpowiedniej dawki azotu, jak i nawozów dolistnych o działaniu stymulującym na roślinę.

Proces krzewienia to okres tworzenia pędów bocznych z pączków umieszczonych w kątach pierwszych liści i koleoptylu. Następują, one kolejno po sobie tworząc rozkrzewienia pierwszego rzędu, drugiego rzędu itd. Liczba pędów bocznych uzależniona jest od wielu czynników, takich jak: gatunek, odmiana zbóż, warunki agrotechniczne czy warunki klimatyczne.

Krzewienie to faza rozwojowa zbóż określona w systemie kodowym BBCH 21-29, gdzie BBCH 21 oznacza jedno rozkrzewienie. Kolejne liczby to kolejne rozkrzewienia. Faza BBCH 29 to koniec fazy krzewienia i jest to ostatni moment do pobudzenia roślin do intensywnego rozkrzewienia.

Dokrzewianie pszenicy jesienią czy wiosną?

Odpowiednio rozkrzewiona pszenica ozima już jesienią to fundament wysokich plonów. Źdźbła wytworzone jesienią są zazwyczaj silniejsze i wykazują wyższy potencjał plonowania, są też mniej podatne na redukcję przy niekorzystnych warunkach, podczas stresów, w porównaniu do źdźbeł wytworzonych wiosną. Silniej rozkrzewione rośliny szybciej ruszą z wiosenną wegetacją. 

Zabieg, który pozwoli, na optymalne rozkrzewienie pszenicy ozimej już jesienią jest siew w terminie optymalnym wraz z normą wysiewu dla konkretnej odmiany. Zboża wysiane w późniejszym terminie, posiane zbyt rzadko, które nie zdołały wykształcić odpowiedniej liczny rozkrzewień, które wykształciły zaledwie 1-3 liście na roślinę wymagają jesiennej stymulacji do rozwoju i dokrzewienia we wczesnej fazie rozwojowej wiosną. 

Dokrzewianie pszenicy jarej jest równie ważnym procesem, jak w przypadku pszenicy ozimej, choć przebiega w innych warunkach agrotechnicznych i w krótszym okresie wzrostu. Dokrzewianie pszenicy jarej to proces tworzenia dodatkowych pędów bocznych przez roślinę w początkowej fazie jej wzrostu, głównie w fazie krzewienia (BBCH 21-29). Ze względu na krótki cykl rozwojowy zbóż jarych, zabieg ten musi być przeprowadzony szybko i efektywnie. 

Odpowiednie dokrzewienie pozwala zrekompensować ewentualne braki obsady roślin spowodowane opóźnieniem siewu, niekorzystnymi warunkami pogodowymi lub ograniczoną gęstością wysiewu. Dokrzewianie odmian jarych możemy wspierać poprzez odpowiedni termin i normę wysiewu. Pszenica jara powinna być siana w optymalnym możliwie szybkim terminie, który umożliwi szybki proces krzewienia.

Nawożenie azotowe, z uwagi na to, że wschody roślin odbywają się w niskich temperaturach gleby, koniecznym staje się zastosowanie azotu przedsiewnie. W tym czasie warto część dawki zastosować w formie szybko działającej (azotanowej), która korzystnie wpłynie na początkowy rozwój roślin i pobudzi je do krzewienia. Ważne jest także zbilansowane nawożenie makro i mikro składnikami. Fosfor i potas wspierają rozwój systemu korzeniowego i przygotowują roślinę do efektywnego pobierania składników.

Zabiegi mikroelementami takimi jak cynk. mangan czy miedź wspomagają metabolizm roślin i procesy fizjologiczne, wpływając na ilość rozkrzewień. Preparaty na bazie aminokwasów mogą dodatkowo wspomagać proces dokrzewiania.

Wiosenne dokrzewianie pszenicy możemy realizować za pomocą azotu o dużym udziale formy azotanowej, jest to azot szybko działający. Azot w formie azotanowej (saletrzanej) najmocniej wpływa na poziom cytokinin regulujących efektywne rozkrzewianie roślin.

Plantacje zbóż, które wymagają procesu dokrzewienia powinniśmy w pierwszej dawce potraktować zwiększoną ilością tego składnika. Jeżeli mamy docelowo nawożenie azotem zaplanowane na poziomie dawki około 160-180 kg, to pierwsza dawka mobilizująca rośliny do procesu krzewienia powinna wynosić około 45-50% tej dawki, czyli mieścić się w granicach 70 do 100 kg czystego składnika azotu.

Spośród chemicznych regulatorów wzrostu najwcześniej na wiosnę można stosować CCC, tzn. w fazie BBCH 23-25: Stabilan 750 SL w dawce 1 l/ha.

Od fazy BBCH 25 można także wykorzystać preparat zwierający trineksapak etylu: Getup 250 EC w dawce 0,2 l/ha.

Chemiczne regulatory wzrostu takie jak trineksapak etylu stosuje się nie w celu pobudzenia roślin do krzewienia, ale bardziej, żeby zatrzymać dominację pędu głównego i dać szansę tym mniejszym, bocznym na nadrobienie rozwoju. Dzięki temu otrzymamy bardziej wyrównany łan, brak piętrowości kłosów na końcówce wegetacji oraz równomierne dojrzewanie. 

Na plantacjach zbóż wymagających szybkiej regeneracji po zimie i intensywnej stymulacji rozwoju zastosujemy nawóz mikroelementowy i biostymulator: Alfa Makro 1 l/ha + Maxi-Grow 0,25-0,5 l/ha.

Dokrzewianie chemiczne polega na stosowaniu wyżej wspomnianych regulatorów wzrostu a ściślej retardantów. Są to syntetyczne inhibitory rozwoju hamujące wzrost pędu. Zastosowanie ich w fazie rozwojowej zbóż do BBCH 29 wpływa na zahamowanie wzrostu pędu głównego i przyspieszenie rozwoju pędów bocznych.

Zasadą dokrzewiania chemicznego jest stosowanie przez rolnika retardantów we wczesnych fazach rozwojowych i tylko na plantacjach słabo się rozwijających. Podczas prawidłowego rozwoju pobudzenie jej do dalszego rozwoju powoduje wykształcanie nienaturalnej liczby pędów kłosonośnych. W efekcie roślina nie jest w stanie ich wykarmić. Część z nich jest płona, a pozostałe słabe. Optymalnym momentem w celu dokrzewienia jest zastosowanie preparatu na rośliny słabo rozkrzewione. Pierwsze pędy zostaną skrócone, a kolejne pobudzone do wzrostu. W ten sposób łan zostanie wyrównany.

Podsumowanie

Kluczowe elementy skutecznego zbóż dokrzewiania obejmują wczesny siew, optymalną gęstość wysiewu, odpowiednie dawki azotu oraz zastosowanie chemicznych regulatorów wzrostu.

Wsparciem rolnika w celu procesu dokrzewienia jest także stosowanie dolistnych stymulatorów wzrostu i nawozów dolistnych zawierających odpowiednie dawki mikro i makroelementów.