Odczyn gleby to parametr, który obok zasobności gleby, klimatu, poziomu nawożenia i kultury rolnej istotnie decyduje o sukcesie w uprawie roślin. Kwasowość jest jednym z najistotniejszych parametrów charakteryzujących gleby. Od tego czynnika w dużym stopniu zależą ich zdolności produkcyjne. Poznanie definicji kwasowości gleby i jej wpływu na wysokość i jakość plonów powinno być priorytetem dla każdego świadomego rolnika.
Żyzna, biologicznie żywa gleba jest doskonałym środowiskiem dla wzrostu i rozwoju roślin. W tym procesie główną rolę odgrywają organizmy glebowe, takie jak: bakterie, grzyby, glony, promieniowce, a spośród organizmów wyższego rzędu - dżdżownice. Kwasowość jest ściśle powiązana z pojęciem odczynu gleby. Odczyn to miernik względnej kwasowości lub alkaliczności określany jako proporcja ilości jonów wodorowych H+ do jonów wodorotlenowych OH-.
Skala kwasowo-zasadowa (pH) obejmuje wartości od 0 do 14.
pH < 7.0 | pH = 7.0 | pH > 7.0 |
---|---|---|
odczyn kwasowy | odczyn obojętny | odczyn zasadowy |
W Polsce zakwaszenie gleb jest ważnym czynnikiem ograniczającym produktywność roślin. Nasze gleby powstały na kwaśnych polodowcowych skałach osadowych, dlatego ważne jest regularne stosowanie wapna na pole, które pozwoli odkwasić glebę.
Zakwaszenie gleby szczególnie narasta w okresie jesienno-zimowym, gdy gleba nie jest zamarznięta, a woda z opadów wnika w profil glebowy głębiej niż latem. Na wypłukiwanie kationów zasadowych w dużym stopniu wpływa także życie biologiczne gleby, rozkład resztek pożniwnych i procesy przemiany materii organicznej w glebie. Do obnażenia pH gleby dochodzi również w sposób naturalny na skutek wietrzenia minerałów krzemianowych i glinokrzemianowych.
Problem zakwaszenia pojawia się przede wszystkim przez działa człowieka. Zanieczyszczenia gazowe, kwaśne deszcze, a także przez intensywną produkcję rolniczą. Na zakwaszenie gleby wpływa także wyniesienie Ca, Mg, K, Na, z plonem rośliny uprawnej. Gleba ulega też zakwaszeniu po nawożeniu obornikiem i gnojowicą w wyniku zachodzących procesów nitryfikacji azotu amonowego z masy organicznej tych nawozów. Sprawa dotyczy też nawozów sztucznych azotowych.
Wapnować można w ciągu całego roku, przed przystąpieniem do tego procesu dobrze jest znać wyniki badań laboratoryjnych gleby z pobranych prób glebowych. Świadomy rolnik bada swoją glebę regularnie, przynajmniej raz na cztery lata. Badanie gleby jest zabiegiem dość tanim, który w bardzo dokładny sposób pozwoli nam określić kondycję naszej gleby. Przykładowa analiza zawiera określenie parametrów fizykochemicznych gleby.
Z analizy laboratoryjnej najważniejszymi parametrami są kwasowość, czyli odczyn gleby, oraz kategoria agronomiczna gleby. Te parametry pomogą nam w precyzyjny sposób wyliczyć potrzebną dawkę nawozu wapniowego. Badanie gleby w stacji chemicznej daje olbrzymią stopę zwrotu. Gleby o nieregulowanym odczynie są mniej produktywne, a pozostałe składniki pokarmowe takie jak: azot, fosfor, potas, magnez są wykorzystane w mniejszym stopniu, co prowadzi do strat finansowych w gospodarstwie.
Dodatkowo zakwaszona gleba prowadzi do akumulacji glinu w glebie, który jest bardzo szkodliwy dla roślin i dla ludzi. Innymi pierwiastkami szkodliwymi są zawarte w glebie metale ciężkie: kadm, chrom, rtęć, i ołów. Ich przyswajalność przez rośliny rośnie w kwaśniej glebie, skąd następnie trafiają do roślin i mogą być zjadane przez człowieka, prowadząc do wielu chorób neurodegeneracyjnych. Wapnowanie jest więc ważnym zabiegiem nie tylko dla samego rolnika, ale także dla całego społeczeństwa.
Metale ciężkie występują szczególnie w pobliżu ośrodków przemysłowych, ale również mogą być przenoszone przez wiatry na znaczne odległości. Na szczególną uwagę w procesie neutralizacji metali ciężkich warto zwrócić na produkty zwierające kwasy humusowe. Potrafią one neutralizować te szkodliwe związki, a w naszej ofercie występują one w produktach takich jak H-850, Rootex oraz HumiCalc 4.0.
Kiedy wapnować glebę? Wapnowanie powszechnie wykonywane jest po żniwach latem i jesienią. Wapno wysiewamy równomiernie w precyzyjnie ustalonej dawce oraz dobrze mieszamy z glebą. Zalecane wymieszanie gleby od 5 do 15 cm. Często wapnowanie stosujemy też w ramach uprawek przedsiewnych. Profesjonalne wapnowanie na podstawie zaleceń nawozowych, z minimalną przerwą od nawożenia nawozami organicznymi około 3 miesięcy.
Stosowanie wapna bezpośrednio po zastosowaniu obornika może spowodować uwalnianie się amoniaku do atmosfery, a więc straty gazowe tego cennego składnika. Wapnowanie też wymaga przerwy od stosowania nawozów NPK, NP, gdyż w tym wypadku tworzy się nam związek fosforan wapnia, który jest ze sobą silnie związany i prowadzi do unieruchomienia tego drogiego w zakupie pierwiastka.
Dodatkowo proces wapnowania na resztki pożniwne pozwala nam przyczynić się do lepszego ich rozkładu oraz do zwiększenia liczby bakterii, które uczestniczą w tym procesie. Zwiększa ono również zasobność składników glebowych takich jak azot i potas. Więcej informacji znajdziesz na naszym blogu w artykule - Jak przyspieszyć rozkład słomy, co wybrać rsm, mocznik czy może inny środek na ściernisko?
Wapno węglanowe (węglan wapnia) - inaczej kreda pylista czy mączka wapienna uzyskiwana jest w procesie kruszenia i mielenia skał wapiennych. Surowcem do produkcji nawozów wapniowo-węglanowych są skały wapienne powstałe w różnych okresach geologicznych. Właściwości produktu zależą w głównej mierze od wieku złoża. Nie każde wapno węglanowe ma dobre cechy i daje oczekujące efekty pod względem nawozowym. Najlepsze wapna to te, które są najdrobniej zmielone, nie zawierają zanieczyszczeń ani wody. Nawozy węglanowe należy stosować do poprawy pH gleb lekkich, bardzo lekkich oraz średnio zwięzłych.
Wapno dolomitowe - inaczej wapno kopalniane bądź też wapno magnezowe jest mniej reaktywne. Wapno to należy więc stosować na podtrzymanie pH oraz w celu uzupełnienie składnika, jakim jest magnez (Mg). Dobre wapno dolomitowe cechuję się dobrym stopniem zmielenia, co poprawia jego skuteczność.
Wapno tlenkowe CaO (palone) - uzyskiwane poprzez prażenie wapieni. Wapno tlenkowe jest nawozem działającym w reakcji z wodą, gdy powstaje mocna zasada. Wapno tlenkowe nadaje się przede wszystkim na gleby ciężkie i średnie, o bardzo zwartej strukturze. Pobudza ono gwałtownie życie mikrobiologiczne i może nawet częściowo zaburzyć je w glebie. Stosowane w dużych dawkach może doprowadzić do przewapnowania i wzrostu pH ponad 7, co może się okazać niekorzystne. Powstanie wtedy zasada i wzrost roślin będzie bardzo ograniczony.
AgroSulca - nawóz siarkowo-wapniowy, który w swoim składzie zawiera dwa składniki mineralne w formie dostępnej dla rośliny: wapń oraz siarkę siarczanową w naturalnej postaci drobnokrystalicznej. AgroSulca należy do nawozów o spowolnionym uwalnianiu.
Większość rolników staje często przed takim wyborem: jakie wapno wybrać? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Wapnowanie jest koniecznym zabiegiem agrotechnicznym w świadomym gospodarstwie, a dbanie o ustabilizowany odczyn jest najważniejszą decyzją jaka jest do podjęcia przez rolnika.
Wapno węglanowe osobiście polecam przy większych zakwaszeniach, gdyż w efektywniejszy sposób doprowadzi nas do celu. Wapno dolomitowe też posiada swoje plusy, a jednym z nich jest niższa cena. Stosując je dodatkowo wprowadzamy magnez, który jest również potrzebny w glebie. Oprócz tego pozwala zwiększyć pojemność wodną gleby. W przypadku ustabilizowanego odczynu zalecam stosowanie naprzemiennie raz węglan raz dolomit.
Przy wyborze wapna należy kierować się tym, jaką dawkę CaO na hektar musimy zastosować oraz w jakim terminie ma nastąpić użycie wapna.
Wapno sypkie cechuje się dużą zawartością składnika oraz jest najbardziej ekonomicznym sposobem na dostarczenie tego składnika do gleby. Często ten rodzaj produktu rolnicy stosują chcąc dostarczyć większe ilości CaO, gdy mają większe zakwaszenie. Suma czystego składnika w tym nawozie kosztuje dużo mniej niż w produktach granulowanych. Wapno sypkie jest częściej wybierane przez rolników, choć w ostatnich latach wraz z rozwojem precyzyjnego rolnictwa rośnie sprzedaż i użycie wapna granulowanego.
Wapno granulowane cechuję się tym, że możemy je w bardzo precyzyjny sposób nanieść na powierzchnię pola. W przypadku granuli nie potrzebujemy też specjalistycznego rozsiewacza do wapna, zabiegi możemy dokonać standardowym rozsiewaczem do nawozów, który jest na wyposażeniu każdego gospodarstwa. Często wapno nawozowe w postaci granuli stosujemy interwencyjnie. Dzięki wygodnej formie użytkowej produktu zabieg ten możemy wykonać w dowolnym okresie, co stanowi na pewno plus tego typu produktów. Często kreda w postaci handlowej występuje tylko w postaci granulatu. Zakup takiego wapna jest dla rolnika najlepszym wyborem, gdyż wysoka reaktywność oraz szybkość działania tego typu wapna sprawdzi się w każdym przypadku.
Wapno sypkie możemy rozsiać przed uprawą przedsiewną lub po żniwach na resztki pożniwne, co jest bardzo częstą praktyką. Wapna granulowane często stosowane są w ogrodnictwie oraz sadownictwie, gdzie gospodarstwa potrzebują jeszcze precyzyjniejszego dawkowania niż gospodarstwa o pokroju produkcji ogólnej. Sami rolnicy zwracają szczególną przy tym uwagę na badanie gleby oraz wykonują dokładniejsze analizy tzw. metodą ogrodniczą.
Często podczas analizy badań z klientami słyszę "po co mam wapnować, jeśli mam pH w normie". Tutaj pragnę podkreślić, iż pH powyżej 7,2 też jest niedobre dla roślin, ponieważ tworzymy wtedy zasadowe środowisko, gdzie rośliny zaczynają odczuwać szczególnie braki mikroelementów. Poniżej prezentacja kilku nawozów wapniowych dostępnych w ofercie wraz z krótką charakterystyką:
W poniższej tabeli zestawiamy powyższe produkty, wskazując na ich reaktywność oraz zawartość.
NAZWA NAWOZU | ZAWARTOŚĆ | REAKTYWNOŚĆ |
---|---|---|
Nordkalk Standard Cal | CaO 50% | 80-90% |
Agrodol | CaO 30%, MgO 20% | 30-36% |
HumiCalc 4.0 | CaO 44% | 92% |
ALFA Calc | CaO 50% | 96,8% |
AtriGran ALFA | CaO 38%, MgO 10% | 65% |
AgroSulCa | CaO 29%, S 17% |
Jakie wapno wybrać na słabe gleby? W takim przypadku na pewno niewskazaną formą będzie tlenek. Wapnując słabe gleby, należy pamiętać, iż posiadają one słabszy kompleks sorpcyjny i mniejszą buforowość gleby. Dlatego zabieg wapnowania należy przeprowadzać częściej, ale mniejszymi dawkami jednorazowo. Sprawdzi się tutaj zarówno węglan, jak i dolomit.