Wiosenne nawożenie azotem – od kiedy można stosować i jaka jest jego rola?

Wiosenne nawożenie azotem

Ocena stanu plantacji po zimie to bardzo ważny etap uprawy rzepaku i zbóż ozimych. Zależy nam na utrzymaniu roślin w dobrej kondycji, odpornych na niesprzyjające czynniki środowiska (np. wiosenne przymrozki, niedobory wody), które wraz z ruszeniem wiosennej wegetacji będą prawidłowo się rozwijały. Kiedy można zacząć stosowanie azotu wiosną 2024 i jaką strategię obrać?

Jaka jest rola azotu w uprawie roślin?

Azot (N) jest istotnym składnikiem w żywieniu roślin uprawnych. Ma kluczowe znaczenie we wzroście i rozwoju roślin, bierze udział w reakcjach biochemicznych, a także wchodzi w skład aminokwasów, kwasów nukleinowych, cząstek ATP i chlorofilu. Azot jest uznawany za składnik plonotwórczy, który w dużym stopniu odpowiada za maksymalne wykorzystanie potencjału genetycznego roślin uprawnych. 

Niedobory azotu niosą za sobą ryzyko dla całej plantacji, zwłaszcza w okresach, w których rośliny są szczególnie narażone na stres.

Objawy niedoboru azotu w roślinach to przede wszystkim:

  • słabszy rozwój części nadziemnych
  • rośliny wątłe o jasnej, zielonej barwie
  • najstarsze liście mają tendencję do szybkiego żółknięcia i usychania
  • liście są drobne a rośliny niskie
  • gorszy ilościowo i jakościowo plon

Szkodliwe dla roślin są nie tylko zbyt małe dawki azotu, ale również zbyt duże. Przenawożenie azotem objawia się głównie poprzez intensywnie zielone i przerośnięte części nadziemne roślin. Stan taki prowadzi do większej wrażliwości na choroby oraz do problemów z kwitnieniem i przyczynia się do znacznego spadku plonu. Ważne jest zatem, aby dawki azotu były zawsze dostosowane do indywidualnych potrzeb roślin oraz zasobności gleby w składniki odżywcze. Pod uwagę należy wziąć nie tylko sam azot, ale także inne makro- i mikroelementy.

Nawożenie azotem - kiedy można zacząć stosowanie?

Jeszcze do niedawna rolnicy byli zmuszeni do przestrzegania sztywnych terminów podyktowanych przepisami prawa i nawozy azotowe nie mogły pojawić się na polu wcześniej niż 1 marca. Zasada ta została wprowadzona w czasach, w których okrywa śnieżna utrzymywała się przez długi czas. Obecnie śnieg w wielu regionach kraju jest zjawiskiem niemal "egzotycznym". Dopiero wprowadzony w 2023 roku program azotanowy wziął pod uwagę zmiany klimatu i pozwala na elastyczne terminy aplikacji azotu wczesną wiosną.

Program azotanowy zezwala na wcześniejsze stosowanie nawozów w przypadkach, gdy:

  • przez 5 następujących po sobie dni średnia dobowa temp. przekroczy 3°C (oziminy, uprawy wieloletnie i trwałe, użytki zielone),
  • przez 5 następujących po sobie dni średnia dobowa temp. a przekroczy 5°C (pozostałe uprawy).

Elastyczny termin stosowania azotu w wielu regionach pozwala na znacznie wcześniejsze nawożenie. Dostosowanie przepisów do zmieniającego się klimatu to dobry krok w stronę nowoczesnego rolnictwa. Rolnicy mogą dopasować strategię nawożenia do potrzeb roślin i aktualnie panujących na polu warunków, nie stanowiąc jednocześnie zagrożenia dla środowiska naturalnego.

Warunki w poszczególnych regionach można śledzić poprzez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB poprzez stronę Agrometeo w zakładce "Kryterium wcześniejszego terminu nawożenia".

Źródła azotu, czyli jaki nawóz wybrać na wiosnę?

Naturalnym źródłem azotu w glebie są szczątki roślin i zwierząt (m.in. organizmy glebowe, resztki pożniwne). Obecnie coraz więcej rolników skłania się ku maksymalnemu wykorzystaniu tego, co oferuje natura np. przez stosowanie aktywatorów glebowych i preparatów mikrobiologicznych przyśpieszających rozkład resztek pożniwnych w glebie. Środki te zmieniają naturalne źródła składników odżywczych w formy lepiej przyswajane przez rośliny.

O zawartości azotu w glebie decyduje wiele czynników, a wśród nich prócz właściwego płodozmianu i nawożenia naturalnego, kluczową rolę odgrywa wzbogacenie pól azotem mineralnym.

W dostępnych na rynku nawozach azotowych można znaleźć azot występujący w trzech formach.

FORMA WZÓR
amonowy NH₄⁺
amidowy C-NH₂
azotanowy (saletrzany) NO₃⁻

Jakie znaczenie mają poszczególne formy?

Amonowa - pobierana przez rośliny wolno i równomiernie. Wspomaga przyswajanie pierwiastków: P, B i S. Azot amonowy dobrze działa w niskich temperaturach.

Amidowa - postać pobierana najwolniej, przyswajana przez rośliny po rozkładzie enzymatycznym, w którym azot amidowy jest przekształcany w azot amonowy. Nie wpływa na zasolenie gleb.

Azotanowa (saletrzana) - forma dobrze przyswajana. Jest dostępny dla roślin tuż po aplikacji. Zwiększa pobieranie K, Mg oraz Ca.

Nawozy azotowe mogą zawierać wymienione formy azotu w różnych proporcjach. Niektóre produkty zawierają w swoim składzie wszystkie trzy formy: amidową, amonową i azotanową np. stosowany w uprawie kukurydzy i ziemniaka nawóz Yara Nitroprotect, który dodatkowo zawiera jeden z najskuteczniejszych inhibitorów nitryfikacji tj. nitrapirynę. 

A jaki azot wybrać na wiosnę? Ze względu na niskie temperatury w okresie wczesnowiosennym, najczęściej polecane są nawozy saletrzano-amonowe. Nawozy azotowe tego typu są łatwo i szybko dostępne dla roślin, a dodatek azotu amonowego zapewnia dłuższe działanie (jony amonowe nie ulegają szybkiemu wymyciu).

Alternatywą dla nawozów w formie sypkiej jest roztwór saletrzano-mocznikowy tzw. RSM (w ofercie dostępne są nawozy: RSM 26 z siarką, RSM 28, RSM 32). Jest to mieszanina saletry amonowej i mocznika, która ma płynną formułę. RSM to rozwiązanie stosunkowo tanie i efektywne, dlatego cieszy się popularnością wśród rolników. Składniki są dobrze przyswajane przez rośliny, a nawóz ma wszechstronne zastosowanie w wielu uprawach. Nawóz RSM należy aplikować w temperaturze poniżej 20°C, dlatego doskonale sprawdza się jako element nawożenia wiosennego, przed wystąpieniem pierwszych upałów.

Strategia nawożenia azotem - sposób na silne rośliny wczesną wiosną

Dawki azotu mineralnego do stosowania wczesną wiosną powinny być ustalane na podstawie składu gleby oraz ogólnej kondycji roślin po przezimowaniu. Prawidłowe zastosowanie azotu wzmocni rośliny, wspomagając ich prawidłowy wzrost i rozwój przez cały okres wegetacji.

Wiosenne nawożenie rzepaku ozimego

Jeśli dawka azotu w uprawie rzepaku ozimego konieczna do odżywienia plantacji wczesną wiosną przekracza 100 kg/ha, zaleca się podzielenie jej na dwie części. 

Pierwszą dawkę należy zastosować tuż przed wiosennym ruszeniem wegetacji i powinna ona obejmować do 75% dawki całkowitej (w zależności od stanu plantacji). Pozostałe od 20% do 25% dawki całkowitej stosuje się ok. 3 tygodnie przed rozpoczęciem kwitnienia. Zbyt późne podanie azotu powoduje wydłużenie okresu kwitnienia i nierównomierne dojrzewanie.

Wiosenne nawożenie zbóż ozimych

Nawożenie zbóż ozimych nawozami azotowymi można przeprowadzić na dwa sposoby: w trzech lub dwóch dzielonych dawkach.

Nawożenie w trzech dawkach obejmuje dawkę podstawową (przed ruszeniem wegetacji), korygującą (pod koniec krzewienia lub w pełni strzelania w źdźbło) oraz na kłos (do fazy kłoszenia się).

Którą strategię wybierzemy i jaką formę azotu zastosujemy w poszczególnych terminach zależy od bardzo wielu czynników takich jak: termin siewu i stan plantacji wiosną, ilość rozkrzewień i obsada, stanowisko i zawartość azotu w glebie, spodziewany plon oraz pogoda i dostępność wody dla roślin.

 

Dominika Wolna
Redakcja

Osadkowski.pl