Rzepak buduje plon jesienią – choroby i szkodniki jesienne
Nie od dzisiaj wiadomo, że to, w jakiej kondycji rzepak wejdzie
w okres zimowania, ma ogromny wpływ na jego plonowanie w danym
sezonie. O ile z ochroną fungicydową rolnicy nie mają problemów,
o tyle skuteczna, a zarazem zgodna z prawem ochrona insektycydowa
staje się coraz trudniejsza.
Nie od dzisiaj wiadomo, że to, w jakiej kondycji rzepak wejdzie w okres zimowania, ma ogromny wpływ na jego plonowanie w danym sezonie. O ile z ochroną fungicydową rolnicy nie mają problemów, o tyle skuteczna, a zarazem zgodna z prawem ochrona insektycydowa staje się coraz trudniejsza.
Skracać czy nie skracać?
Ostatnie lata wyraźnie pokazują, że – niezależnie od warunków pogodowych – rzepak wysiany w optymalnym terminie najlepiej plonuje. Często rolnicy, sugerując się bardzo korzystnym przebiegiem pogody pod koniec sierpnia, odkładają siew rzepaku na początek kolejnego miesiąca. Należy jednak pamiętać, że oprócz temperatur bardzo ważnym czynnikiem warunkującym wzrost roślin jest długość dnia. Słusznie zatem jest zasiać rzepak we właściwym terminie i skutecznie regulować jego pokrój (często dwukrotnie jesienią). Tylko roślina, która uzyskała odpowiednio grubą szyjkę korzeniową, jest w stanie wytworzyć wiosną dużą liczbę rozgałęzień, a tym samym wydać zadowalający rolnika plon.
Walkę z chorobami należy rozpocząć od samego początku poprzez między innymi:
- zmianowanie
- wapnowanie
- siew materiału kwalifikowanego
- optymalną obsadę
- zwalczanie chwastów z rodziny krzyżowych
- zwalczanie szkodników będących wektorami chorób
Wśród fungicydów dostępnych na rynku są te, które w znaczący sposób pozwalają na regulację rzepaku i takie, których działanie ogranicza się głównie do ochrony grzybowej. Warto unikać substancji działających wyłącznie jako regulator wzrostu (chlorek chloromekwatu, chlorek mepikwatu), ponieważ presja grzybów jesienią jest na tyle duża, że zaniechanie ochrony może w znaczący sposób odbić się na plonie. Należy wybierać te fungicydy, których spektrum działania jest największe, ale przede wszystkim stosować je odpowiednio wcześnie. Często rolnicy wykonują zabieg, gdy rzepak jest w fazie 8–12 liści, jednak odpowiedni termin na zabiegi grzybowe, szczególnie gdy chcemy je skrócić, to 4–6 liści właściwych.
Poniżej znajduje się tabela nr 1 z fungicydami zarejestrowanymi do jesiennej ochrony rzepaku oraz progi szkodliwości najważniejszych chorób grzybowych (tab. 2).
Tabela 1. Spektrum działania fungicydów w uprawie rzepaku
| Nazwa handlowa | Substancja aktywna (g/l, g/kg) | Dawka (l/ha, kg/ha) | Sucha zgnilizna kapustnych | Zgnilizna twardzikowa | Cylindro- sporioza | Szara pleśń | Czerń krzyżowych | Regulacja | Fizjologiczna odporność |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Syrius 250 EW / Buzz Ultra DF | tebukonazol 250 / 750 | 1 / 0,33 | XXX | XX | XX | XX | XX | XXX | XX |
| Caryx 240 SC | metkonazol 30 + chlorek mepikwatu 210 | 1 | XX(X) | XX | XX | XX | XX | XXXX | X |
| Toprex 375 SC | paklobutrazol 125 + difenokonazol 250 | 0,3–0,5 | XXXX | XX | XX | XX | XX | XXXX | X |
| Tilmor 240 EC | tebukonazol 160 + protiokonazol 80 | 0,75–1 | XXXX | XX | XX | XX(X) | XXX | XX | XX |
xxxx – bardzo dobre działanie, xxx – dobre działanie, xx – zadowalające działanie, x – małe działanie, – brak działania, ( ) – z zastrzeżeniem
Tabela 2. Progi ekonomicznej szkodliwości najczęściej występujących chorób rzepaku
| Choroby rzepaku | Próg szkodliwości % roślin porażonych | Faza rozwojowa i termin zwalczania |
|---|---|---|
| Jesień | ||
| Sucha zgnilizna kapustnych | 20 | od fazy 2 liści do fazy w pełni ukształtowanej rozety jesienią |
| Czerń krzyżowych | 20 - 30 | od fazy w pełni ukształtowanej rozety do fazy formowania się zawiązków pędów |
| Szara pleśń | 20 - 30 | od fazy drugiego liścia do fazy w pełni ukształtowanej rozety |
| Cylindrosporioza | 10 -20 | od fazy 2 liści do fazy w pełni ukształtowanej rozety |
Szkodniki jesienne mają coraz większe znaczenie
Podobnie jak w przypadku ochrony fungicydowej, walkę ze szkodnikami należy rozpocząć jeszcze przed siewem. Uprawa bezorkowa ma wiele zalet, niestety ma też wady. Podstawową jest to, że w nieodwracanej glebie następuje kompensacja szkodników. Orka w znaczny sposób pozwala ograniczyć liczebność takich agrofagów, jak: rolnice, drutowce czy larwy chrabąszcza (pędraki).
Przyzwyczailiśmy się, że chemiczna walka ze szkodnikami w rzepaku to głównie zabiegi wiosenne, ostatnie lata pokazują jednak, że bardzo ważna staje się ochrona jesienna.
Fot. 1. Larwy śmietki kapuścianej i widoczne efekty ich żerowania
Przez 3 sezony funkcjonował zakaz stosowania zapraw neonikotynoidowych chroniących przed pchełką i śmietką. Wśród preparatów insektycydowych do zaprawiania nasion w wykazie widnieje produkt Lumiposa 625 FS, jednak jest on niedostępny na polskim rynku, można natomiast zakupić nasiona już zaprawione – dotyczy to wybranych odmian i wymaga wcześniejszego zamówienia. Na wniosek Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych (KZPRiRB) minister rolnictwa i rozwoju wsi zezwolił 9 lipca br. na czasowe (okres do 120 dni) wprowadzenie do obrotu środków ochrony roślin Modesto 480 FS i Cruiser OSR 322 FS, które będą mogły być stosowane w kontrolowany i ograniczony sposób w uprawie rzepaku ozimego. KZPRiRB wymienia powody, dla których należało wprowadzić takie rozwiązanie, m.in. niekorzystne warunki atmosferyczne, coraz większą presję organizmów szkodliwych czy konieczność wielokrotnego wykonywania zabiegów nalistnych stanowiących dodatkowe obciążenie dla środowiska. Rolnicy, którzy nie będą mieli zaprawionych nasion, muszą radzić sobie ze śmietką i pchełką, wykonując jesienne zabiegi chemiczne. Młode, dopiero kiełkujące rośliny atakowane są często przez ślimaki, szczególnie na obrzeżach pól sąsiadujących z rowami i miedzami. Przy intensywnym ich występowaniu należy użyć takich preparatów chemicznych, jak np. Snakol 5 GB , Axcela GB . Innymi uciążliwymi szkodnikami są gnatarz rzepakowiec, tantniś krzyżowiaczek czy chowacz galasówek. Niestety substancji do ich zwalczania oraz zarejestrowanych środków jest bardzo mało…
Na stronie obok znajdują się tabele prezentujące najważniejsze szkodniki oraz środki do jesiennej ochrony insektycydowej.
Tabela 3. Progi ekonomicznej szkodliwości szkodników w rzepaku ozimym
| Nazwa handlowa | Substancja aktywna (g/l, g/kg) | Dawka (l/ha, kg/ha) |
|---|---|---|
| Rolnice | wschody roślin | 6–8 gąsienic na 1 m2 |
| Pchełki ziemne | wrzesień i październik | 1 chrząszcz na 1 m.b. rzędu |
| Ślimaki | wschody roślin | 2 ślimaki w 1 pułapce w okresie wschodów roślin i liścieni |
| Tantniś krzyżowiaczek | wrzesień | 1 larwa na 50 roślin |
| Gnatarz rzepakowiec | wrzesień i październik | 1 gąsienica na 1 roślinie |
Tabela 4. Insektycydy w uprawie rzepaku ozimego
| Preparat | Okres prewencji dla pszczół | Dawka (l/ha, kg/ha) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa handlowa | Grupa chemiczna | Chowacz brukwiaczek | Słodyszek rzepakowy, chowacz czterozębny | Chowacz podobnik, pryszczarek kapustnik | Mszyca kapuściana | Gnatarz rzepakowiec | Rolnice | Pchełki | Śmietka kapuściana | |
| Ammo Super 100 EW | (P) | powyżej 0,3 l/ha – 6 godz. | 0,1 | 0,1 | 0,1 | 0,1 | - | - | - | - |
| Decis Mega 50 EW | (P) | powyżej 0,125 l/ha – 24 godz. | 0,15 | 0,1 | 0,15 | 0,15 | 0,15 | - | 0,15 | - |
| Dursban 480 EC | (F) | 3 dni | 0,6 | 0,6 | - | 1,2 | - | - | - | - |
| Karate Zeon 050 CS | (P) | 1 godz. | 0,12 | 0,12 | - | 0,12 | - | - | - | - |
| Mavrik Vita 240 EW | (P) | brak | 0,2 | 0,2 | 0,2 | - | - | - | - | - |
| Sekil 20 SP | (C) | brak | 0,12 | 0,08–0,12 | - | - | - | - | - | - |
| Nurelle D 550 EC | (F +P) | 3 dni | 0,6 | 0,6 | - | - | - | - | - | - |
| Proteus 110 OD | (F +P) | brak | 0,5–0,6 | 0,5–0,6 | 0,5–0,6 | 0,75 | - | - | - | - |
| Sparviero | (P) | brak | - | 0,075 | - | - | - | - | 0,075 | - |
| Inazuna 130 WG | (N + P) | 12 godz. | 0,2 | 0,2 | 0,2 | 0,3 | - | - | 0,3 | 0,3 |
Ilona Walasek-Furman
i_walasek-furman@osadkowski-cebulski.pl