Ochrona buraka cukrowego w dobie zmieniającego się klimatu
Ochrona buraka cukrowego od momentu siewu aż do zbiorów wymaga
stałego i bardzo efektywnego odchwaszczania
plantacji. Jednak przede wszystkim nie uleganie presją wielu organizmów chorobotwórczych, chorób grzybowych, wirusów, nicieni i szkodników.
Rośliny buraka cukrowego od momentu siewu aż do zbiorów wymagają stałej i bardzo efektywnej ochrony związanej głównie z odchwaszczaniem plantacji oraz presją wielu organizmów chorobotwórczych, w tym przede wszystkim chorób grzybowych, wirusów, nicieni i szkodników. Od jej efektywności uzależniona jest w głównej mierze obsada i plonowanie.
Czynnikiem decydującym o wystąpieniu danych patogenów na plantacji buraka jest przebieg pogody, który niestety w dobie zmieniającego się klimatu jest trudny do przewidzenia. W każdym kolejnym sezonie mamy do czynienia z postępującymi zmianami klimatycznymi, czego konsekwencją jest głównie wzrost średniej rocznej temperatury, w zależności od regionu i roku dochodzący do 2–4 C względem wielolecia. Wiosny i lata, będące newralgicznymi okresami w uprawie buraka cukrowego, coraz częściej są suche i gorące, a rośliny mocno odczuwają deficyt opadów. Sytuacja taka z jednej strony wymusza modyfikację i wdrażanie nowych, oszczędzających wodę technologii uprawy, a z drugiej – zmianę podejścia względem ochrony chemicznej, głównie w kontekście planowanego przez UE wycofania wielu ważnych substancji aktywnych (desmedifam, fenmedifam, triazole). Wzrasta presja chwastów i szkodników uodparniających się na wiele substancji zawartych w popularnych herbicydach i insektycydach.
Walka z najgroźniejszą chorobą grzybową, jaką jest chwościk buraka (Cercospora beticola), staje się coraz trudniejsza. Mają na to wpływ uodpornienie na tiofanat metylu, narastająca z roku na rok odporność na stosowane triazole oraz słabnąca skuteczność strobiluryn. Wraz z ociepleniem klimatu wzrasta aktywność wielu grzybów i szkodników oraz pojawiają się nowe, do tej pory nieznane patogeny. Przykładem może tu być (pojedyncze przypadki zanotowane w Polsce) całkowicie nowa choroba liści buraka, jaką jest plamistość, wywołana przez grzyb Stemphylium beticola, guzowatość głowy korzenia buraka cukrowego lub pojawienie się szarka komośnika, groźnego szkodnika trudnego do wytępienia. Gospodarczego znaczenia nabierają znane, ale wcześniej sporadycznie występujące choroby buraka, takie jak: rdza, brunatna plamistość liści, zgnilizny korzeni (Aphanomyces Cochlioides, Rhizoctonia Solani) czy, coraz liczniej pojawiający się w ciepłych latach z okresami występującej suszy, przędziorek chmielowiec, roztocz wysysający soki z liści i bardzo trudny do zwalczenia (brak zarejestrowanych preparatów).
Jak to wyglądało w 2018 roku
Początek wegetacji to w większości rejonów uprawy dobre warunki glebowe i pogodowe, w okresie wykonywania intensywnych zabiegów herbicydowych brak okresowych przymrozków, co sprzyjało wysokiej skuteczności herbicydów działających zarówno przez glebę, jak i przez liście. Sytuacja diametralnie zmieniła się już od połowy maja w związku ze znacznym wzrostem temperatury dobowej i całkowitym brakiem opadów w większości regionów Polski, co wywołało katastrofalną suszę. W efekcie, obserwując plantacje późnym latem i jesienią przed zbiorami, wyraźnie dało się zauważyć, że nie wszędzie ochrona herbicydowa była w pełni efektywna. Na wielu polach wtórne zachwaszczenie gatunkami ciepłolubnymi, jak: komosa biała, szarłat szorstki, samosiewy rzepaku czy chwastnica jednostronna mocno utrudniło zbiór kombajnowy i spowodowało duże straty. Konsekwencją takiej sytuacji jest również ogromna liczba osypanych nasion chwastów, które pozostaną w glebie na wiele lat.
Znaczący wpływ miała tu oczywiście ogromna susza w wielu rejonach kraju, która mocno osłabiła działanie herbicydów doglebowych, ale również widoczne i udokumentowane zjawisko uodparniania się wielu chwastów na dotychczas skuteczne herbicydy. Staje się ono problemem, powstają tzw. biotypy odporne wielu gatunków chwastów, jak chociażby chwastnicy jednostronnej, psianki czarnej, przytulii czepnej, szarłatu, samosiewów rzepaku oraz komosy białej, na którą nie działa już skutecznie powszechnie używana substancja – metamitron.
Jak zapobiegać odporności:
- stosowanie integrowanych metod odchwaszczania
- odpowiedni dobór herbicydów i ich dawek gwarantujących całkowite zniszczenie chwastów
- aplikacja herbicydów w okresach największej wrażliwości chwastów
- naprzemienne wprowadzanie herbicydów i mieszanin o różnych mechanizmach działania
Ochrona chemiczna buraka cukrowego
Ochrona buraka cukrowego oparta jest obecnie w dużej mierze na pestycydach.
OCHRONA HERBICYDOWA
– to fundament plonu, prawie w 100% oparta jest na zastosowaniu syntetycznych herbicydów, uzależniona jest od poziomu zachwaszczenia i bazująca na właściwym doborze preparatów.
System zabiegów:
- posiewny – oparty na substancjach aktywnych
i preparatach o działaniu doglebowym
metamitron – Goltix S 700 SC , Metafol Pro
chlorydazon – Pyramin Turbo 520 SC
- powschodowy – oparty na preparatach o działaniu nalistnym i doglebowym w systemie dawek dzielonych zastosowanych w 2–3 zabiegach lub tzw. mikrodawek bazujących na wykonaniu 3–5 zabiegów.
Metoda dawek dzielonych to od wielu lat standard i optymalny sposób eliminacji chwastów na plantacjach buraka cukrowego wykorzystujący produkty:
- Betanal Maxx Pro 209 OD
- Kemifam Super Koncentrat 320 EC
- Kemiron Koncentrat 500 SC
- Goltix Titan 565 SC , Goltix S 700 SC , Metafol Pro
- Beetup Compact 160 EC
- Safari 50 WG
Czynniki decydujące o skuteczności ochrony herbicydowej to: prawidłowy dobór herbicydów do występujących chwastów, odpowiedni termin i sposób wykonania zabiegów (w systemie dawek dzielonych, kolejne co 5–10 dni na młode, intensywnie rosnące chwasty) oraz odpowiedni sprzęt i warunki pogodowe. Na chwasty w zaawansowanych fazach rozwojowych zalecane jest dodanie adiuwanta Atpolan Bio 180 EC w dawce 0,5–1,0 l/ha.
Generalnie jako osobny zabieg wykonuje się zwalczanie chwastów jednoliściennych, głównie uciążliwej chwastnicy jednostronnej, opierając się na popularnych i bardzo skutecznych graminicydach, substancjach zawartych w preparatach, takich jak: Targa 10 EC , Labrador Extra 50 EC lub Perenal 104 EC
.OCHRONA INSEKTYCYDOWA – monitorowanie zagrożenia ze strony szkodników i ewentualne ich zwalczanie po przekroczeniu progu szkodliwości. Należy wprowadzić odpowiednie preparaty, których wybór oparty jest na wnikliwej lustracji.
Podstawą ochrony są tu środki chemiczne zawarte w otoczce nasiennej. W sezonie 2019, decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zostało wydane czasowe zezwolenie (na 120 dni, od 08.01 do 06.05.2019 r.) na stosowanie dwóch zapraw nasiennych: Cruiser SB 600 FS i Montur Forte 230 FS, których substancje aktywne – tiametoksam oraz imidachlopryd – bardzo dobrze zabezpieczają roślinę przez pierwsze tygodnie wegetacji. Atak szkodników już w pierwszych tygodniach wzrostu buraka może przekreślić szanse na uzyskanie wysokich plonów.
Do najgroźniejszych szkodników na plantacjach buraka należą:
- drutowce i pędraki
- pchełka burakowa
- drobnica burakowa
- śmietka ćwiklinka
- mszyca burakowa i trzmielinowo-burakowa
- rolnice
- błyszczka jarzynówka, piętnówka – gąsienice
- szarek komośnik
Zarejestrowane preparaty do zwalczania niektórych szkodników:
- Proteus 110 OD
- Danadim 400 EC /Rogor 400 EC
- Decis Mega 50 EW
OCHRONA FUNGICYDOWA
– oparta na monitorowaniu stanu plantacji głównie pod kątem zagrożenia ze strony grzyba Cercospora beticola (chwościk buraka), brunatnej plamistości, mączniaka prawdziwego oraz ewentualne wykonanie zabiegów odpowiednimi preparatami w odpowiednim czasie.
Od końca czerwca burak cukrowy atakowany jest przez najgroźniejszą chorobę – chwościka buraka, powodowaną przez grzyb Cercospora beticola. Objawy porażenia to małe brunatne plamy otoczone czerwono-brunatną obwódką. Zajmuje ona rośliny buraka, począwszy od najstarszych liści.
Jej rozwojowi sprzyja:
- wysoka wilgotność powietrza powyżej 90%
- temperatura powietrza powyżej 25°C w ciągu dnia i min. 15°C w nocy
- sąsiedztwo pól zarażonych w poprzednich latach
- krótki płodozmian – uprawa burak po buraku
Najważniejszą rzeczą w walce z chwościkiem jest odpowiednio wczesny monitoring plantacji i moment wykonania pierwszego zabiegu. Jego opóźnienie utrudnia dalszą ochronę i powoduje znaczący spadek skuteczności kolejnych. Ochronę należy bezwzględnie rozpocząć, gdy pierwsze plamy pojawią się na 1% roślin. Ważnym elementem jest w tym wypadku uprawa odmian tolerancyjnych oraz prawidłowy dobór fungicydu. W praktyce najczęściej stosuje się jeden z preparatów systemicznych w rotacji w kolejnych zabiegach z preparatami kontaktowymi.
Zalecane preparaty w tym okresie to:
- Duett Ultra 497 SC /Duett Star 334 SE
- Matador 303 SE
- Rekord 125 SC
- Spyrale 475 EC
- Optan 183 SE
- Topsin M 500 SC
Odpowiedni stan zdrowotny roślin buraka cukrowego to przede wszystkim prawidłowe zmianowanie, właściwa agrotechnika i zbilansowane nawożenie organiczno-mineralne.
Mirosław Tołpa m.tolpa@osadkowski.pl