Era owadów – czyli jak zwalczać szkodniki w zbożach

Mszyce- zasiedlane są przez nie wszystkie gatunki zbóż. Mszyce dwudomowe opanowują także inne rośliny, np. czeremchę (mszyca czeremchowo- zbożowa) czy różę (mszyca różano-zbożowa). Szkodliwość mszyc można podzielić na bezpośrednią i pośrednią. Szkodą bezpośrednią jest wysysanie soków komórkowych z tkanek roślin, co prowadzi do ich więdnięcia, a w konsekwencji nawet do uschnięcia. Szkodą pośrednią jest przenoszenie rozmaitych wirusów, np. żółtej karłowatości (BDYV) - choroby pszenicy ozimej i jęczmienia ozimego.

• Mszyca czeremchowo-zbożowa (Rhopalosiphum padi) - mszyca o największym znaczeniu i najczęściej występująca w uprawach zbóż, długość 2-2,3 mm, brunatnooliwkowy kolor ciała, zimą żeruje głównie na czeremchach, w okresie wegetacyjnym oblega przeważnie dolne partie roślin.
• Mszyca zbożowa (Sitobion avenae) - drugi najliczniejszy gatunek w uprawach zbóż, długość 2-3 mm, zielonkawy kolor ciała z mocno ciemnymi syfonami i odnóżami, żeruje na roślinach jednoliściennych, występuje w górnych partiach (głównie na kłosach) zbóż.
• Mszyca różano-zbożowa (Metopolophium dirhodum) - podobna do mszycy zbożowej, długość 1,5-3 mm, charakterystyczne jasnozielone, zaostrzone syfony, zimuje na róży, na której składa jaja, żeruje na liściach zbóż.

Skrzypionki- wszystkie gatunki zbóż są zasiedlane przez skrzypionki, ale najsilniej porażana jest pszenica ozima oraz jęczmień jary. Stadium szkodliwym są larwy. Wyjadając (zeskrobując) tkankę miękiszową pomiędzy nerwami liści, powodują one powstawanie białych podłużnych pasemek, które łącząc się, tworzą nieregularne białe plamy zmniejszające powierzchnię asymilacyjną, co prowadzi do obniżenia plonowania. Uszkodzone tkanki są miejscem zarażenia grzybami chorobotwórczymi.

• Skrzypionka zbożowa (Oulema melanopa) - długość 4-5 mm.
• Skrzypionka błękitek (Oulema lichenis) - długość 3-4 mm.

Oba gatunki występują najczęściej razem. Skrzypionki to chrząszcze o wydłużonych ciałach o metalicznym połysku, zielonkawe lub niebieskie, z czułkami długimi, nitkowatymi. Zimują w ściółce i korzeniowych częściach roślin. Larwy brunatno-żółte z czarną głową.

Ploniarka zbożówka- występuje we wszystkich gatunkach zbóż. Stadium szkodliwym jest larwa, która uszkadza pęd, dokłosie. Gdy składanie jaj ma miejsce jesienią, to objawy żerowania widoczne są już wtedy (w przypadku długiej i ciepłej jesieni) lub dopiero wiosną, kiedy rośliny słabo rosną, nadmiernie się krzewią, liść sercowy jest zżółkły i daje się łatwo wyjąć. Gdy jaja składane są wiosną, to żerująca larwa uszkadza dokłosie, czego efektem jest niewykłaszanie się lub usychanie kłosa. Możliwe jest także uszkodzenie ziarna będące wynikiem żerowania larw w ziarniakach.

• Ploniarka zbożówka (Oscinella frit, Oscinella pusilla) - jaja są białe, lśniące, podłużnie żebrowane. Larwa początkowo biała lub przezroczysta, później żółtawa. Ciało cylindryczne, z przodu zwężone, z tyłu tępo zakończone. Dorosła muchówka ma długość 2 mm, lśniąco czarne ciało, czerwone oczy i brązowo-żółte odnóża. Lot pierwszego pokolenia odbywa się od końca kwietnia do początku czerwca, od końca czerwca do sierpnia występuje pokolenie letnie, a od sierpnia do końca października pokolenie jesienne. Larwy I i II pokolenia uszkadzają młode zasiewy, larwy II pokolenia niszczą również zawiązki ziaren.

Pryszczarki- duża rodzina owadów z rzędu muchówek. Występują pospolicie we wszystkich środowiskach lądowych oraz gatunkach zbóż. Są to niewielkie owady (1,5-3,5 mm długości) o delikatnej budowie, często z czerwonawym odwłokiem, które na długich nogach trzymają się plew; wylatują w czasie kłoszenia.

• Pryszczarek pszeniczny (Sitodiplosis mosellana) - larwy wielkości od 2 do 2,5 mm, żółte lub pomarańczowo- czerwone, bez nóżek. Na skutek zaatakowania kłosków pęka okrywa owocowa, co często prowadzi do infekcji wirusowych. W połowie czerwca dorosłe osobniki wydostają się z gleby. Pryszczarek pszeniczny zajmuje kłosy jedynie na krótko przed kwitnieniem.
• Pryszczarek zbożowiec (Haplodiplosis equestris) - muchówka podobna do komara, żółto-pomarańczowa, długość 3-6 mm. Jaja czerwono-pomarańczowe. Larwa o ciele długości 4-5 mm, ceglastoczerwona z przeświecającym zielonkawo jelitem. Dorosłe owady wydostają się z gleby w połowie maja. Larwy wnikają do pochwy liściowej, a następnie wędrują w dół źdźbła i zaczynają żer powyżej węzła na źdźble. Wczesne objawy żerowania to nabrzmiałe pochwy liściowe uszkodzonego źdźbła, pod nimi tworzą się siodłowate narośla (galasy), w których znajdują się larwy. W miejscu, w którym znajduje się galas, roślina łatwo się łamie. Silnie zaatakowane rośliny nie kłoszą się lub też kłosy są słabe.

Miniarki- szkodniki z rzędu muchówek. Dorosły owad to czarno-żółta mucha z parą opalizujących, przezroczystych skrzydełek, długość 2-3 mm. Wylot much rozpoczyna się w kwietniu i trwa do czerwca. Samica składa od 20 do 30 jaj na górnej stronie liści. Larwy są przezroczyste, o bladozielonym zabarwieniu, długość 3 mm. Ich szkodliwość polega na drążeniu korytarzy w liściach (nazywanych minami), które układają się we wzorki, a następnie obejmują całą wierzchnią część liścia. W wyniku żeru larw blaszka liściowa zasycha.