Choroby podstawy źdźbła
Choroby podstawy źdźbła występują powszechnie we wszystkich gatunkach uprawianych zbóż ozimych i jarych. Największe znaczenie mają w zbożach ozimych, zwłaszcza gdy zboża uprawiane są w monokulturze lub po kukurydzy. Choroby okresu T1 zwane są też chorobami podsuszkowymi, powodują istotne straty w plonie nawet do 50% z powodu uszkodzenia źdźbła i korzeni oraz tkanek przewodzących, odcięcia dopływu wody i składników pokarmowych od korzenia do kłosa.
Jakie są najważniejsze choroby podstawy źdźbła?
Na początek kilka słów o najważniejszych i najbardziej uciążliwych chorobach, którymi są:
- zgorzel podstawy źdźbła
- fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni
- łamliwość źdźbła
Choroby te, atakując korzenie oraz źdźbła, powodują utratę zdolności zaopatrzenia rośliny w wodę i składniki umożliwiające wydanie plonu. Rośliny zainfekowane tymi patogenami są gorzej rozkrzewione, przedwcześnie zasychają, w czasie dojrzewania ziarno słabo się wypełnia, a kłosy przedwcześnie bieleją. Zmniejszenie plonu zbóż może wynieść od 30 do nawet 60%.
Choroby podstawy osłabiają roślinę, powodują łamanie się dolnych międzywęźli i wyleganie. Jednym z najpoważniejszych objawów choroby jest przedwczesne zamieranie już wykłoszonych roślin. Największe straty powodują w uprawach, gdzie nie są zwalczane kompleksowo.
Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła
Choroba ta jest jedną z kilku form fuzariozy zbóż wywoływana przez grzyby F.culmorum, F.graminearum i F.avenaceum. Typowymi objawami fuzaryjnej zgorzeli podstawy są podłużne, brunatne lub jasnobrązowe nekrozy na dolnych międzywęźlach. Porażone mogą być również korzenie, które gniją i zamierają. Sprawcy choroby mogą długo utrzymywać się w postaci grzybni w glebie oraz na resztkach pożniwnych.
Łamliwość źdźbła zbóż
Jest chorobą wywoływana przez grzyby Oculimacula acuformis i O.yallundae. Objawy początkowo trudne do rozpoznania pojawiają się już jesienią lub wczesną wiosną. Na pochwie liściowej pojawiają się niewielkie, podłużne i brunatne plamy. Plamy stają się wyraźniejsze, gdy zboża są w fazie strzelania w źdźbło (pierwsze kolanko). Na dolnym międzywęźlu pojawiają się owalne, jasnobrązowe plamy z ciemniejszą, brązową obwódką.
Grzyb powoduje zamieranie tkanek przewodzących i przedwczesne zamieranie roślin. Jest główną przyczyną łamania podstawy źdźbła i wylegania.
Zgorzel podstawy źdźbła
Jest chorobą złego zmianowania powodowana przez grzyba Gaeumannomyces graminis. Pierwszym objawem jest brunatnienie i zamieranie korzeni już w fazie siewki. Na podstawie pędu występują podłużne, czarne plamy, które z czasem obejmują całą podstawę źdźbła.
Wczesne porażenie chorobą powoduje zahamowanie krzewienia, a zboże po wykłoszeniu się jest niższe, pożółkłe a kłosy białe i bez ziarna. Chore rośliny z uwagi na zniszczony system korzeniowy bardzo łatwo można wyciągnąć z ziemi.
Ostra plamistość oczkowa / Rizoktonioza zbóż
Jest to choroba wywoływana przez grzyby Rhizoctonia cerealis i R.solani. Choroba rzadko powoduje wyłamywanie się źdźbła w odróżnieniu od łamliwości źdźbła zbóż, jednak z powodu utrudnionego przepływu substancji pokarmowych oraz wody prowadzi do obniżenia ilości i jakości ziarna.
Pierwszym objawem jest brunatnienie i zgorzel, czyli zamieranie korzeni a ostatecznie siewek. W późniejszym okresie objawy występują na podstawie źdźbła, aż do drugiego kolanka. Nazwa choroby pochodzi właśnie od kształtu plamy na źdźble, która ma kształt oczka. Te brunatne plamy są wydłużone, ostro zakończone, nieregularne z jasnym środkiem i ciemniejszą obwódką. W środku plam występują brunatne sklerocja. Kłosy chorych roślin bieleją.
Zapobieganie chorobom podsuszkowym
Chorobom podstawy źdźbła sprzyja wadliwy płodozmian, w tym szczególnie uprawa zbóż w monokulturze oraz nierozdrobnione resztki pożniwne. Dlatego warto, - jak tylko jest na to czas, stosować azot oraz bakterie przyspieszające rozkład słomy i resztek pożniwnych typu Convert WG (opryskać słomę i wymieszać z glebą). Efektem tego będzie ograniczenie miejsca zimowania grzybów, zmniejszenie dostępności żelaza dla grzybów oraz bezpośrednie działanie antagonistycznie bakterii w stosunku do sprawców chorób poduszkowych.
Chcąc ograniczyć choroby warto postawić na materiał siewny kwalifikowany i wybierać takie odmiany zbóż, które będą miały podwyższoną odporność na choroby.
Zwalczanie chorób podstawy źdźbła i korzeni - kiedy wykonywać zabieg T1 w zbożach?
Fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła oraz łamliwość podstawy źdźbła zwalcza się przy użyciu fungicydów w fazie od końca krzewienia do początku fazy strzelania w źdźbło (najpóźniej do fazy drugiego kolanka), czyli w terminie zwanym T1 (BBCH 30-32).
Termin wykonania zabiegu w zbożach będzie uzależniony od fazy rozwojowej rośliny, substancji aktywnej, oraz przede wszystkim od warunków pogodowych.
Co stosować na zabieg T1 w pszenicy?
Zabieg T1 w pszenicy (BBCH 30-32) jest fundamentem do osiągania najwyższych plonów, a dobór substancji aktywnych powinien być tak skomponowany, aby działały w niskich temperaturach i zwalczały pełne spektrum chorób występujących w tym okresie (poza omawianymi chorobami dużym zagrożeniem jest mączniak prawdziwy). Zwracamy również uwagę na interwencyjne i zapobiegawcze działanie na choroby oraz zróżnicowaną prędkość translokacji substancji.
Idealnym rozwiązaniem, zwłaszcza gdy występuje podwyższone ryzyko wystąpienia łamliwości źdźbła zbóż oraz fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła jest mieszanina 3 substancji z różnych grup chemicznych:
- cyprodynil — substancja aktywna o działaniu wgłębnym do stosowania zapobiegawczo i interwencyjnie w zwalczaniu głównie chorób (BBCH 30-32), ale również mączniaka prawdziwego, septoriozy i brunatnej plamistości liści (BBCH 30-51). Temperatura działania 5-25°C (optymalnie 11-22°C). Cyprodynil posiada wysoki współczynnik LogP (4,0) co oznacza, że fungicyd wolniej i w mniejszym stopniu ma możliwość wniknięcia do wewnętrznej części liścia. Translokacja jest powolna, co powoduje dłuższe działanie substancji aktywnej, poprzez blokowanie syntezy aminokwasów i białek grzybów.
- protiokonazol — substancja aktywna z grupy triazoli, o działaniu układowym do stosowania zapobiegawczego, interwencyjnego oraz wyniszczającego w zwalczaniu rdzy brunatnej pszenicy i septoriozy paskowanej pszenicy (BBCH 31-33). Optymalna temperatura działania >12°C. Protiokonazol posiada średni współczynnik LogP (3,41), a wraz ze zmniejszaniem się wartości współczynnika, wzrasta stężenie fungicydu w fazach wodnych komórek liścia. Substancja aktywna szybciej się przemieszcza przez warstwę kutikuli, powodując zakłócenia w funkcjonowaniu i budowie ścian komórkowych grzybów.
- metrafenon — związek o działaniu układowym, do stosowania zapobiegawczego i interwencyjnego w zwalczaniu mączniaka prawdziwego zbóż i traw (BBCH22-50). Ogranicza również występowanie łamliwości podstawy źdźbła (BBCH 25-32). Temperatura działania 5-25°C (optymalna >11°C). Metrafenon posiada jeden z najwyższych współczynników LogP (4,3), przez co w roślinie przemieszcza się powoli i działa długo, powodując zakłócenia wzrostu i rozwoju strzępek grzyba i ograniczając zarodnikowanie.
| PRODUKT | SUBSTANCJA AKTYWNA | DAWKA |
|---|---|---|
| Unix 75 WG | cyprodynil 750 | 0,4 |
| Praktis | protiokonazol 250 | 0,4 |
| Inovis Flex | metrafenon 300 | 0,4 |
Jaki fungicyd na T1 w pozostałych gatunkach zbóż?
W pszenicy ozimej jest najwięcej możliwości chemicznego zwalczania chorób podstawy źdźbła.poduszkowe i korzeni, niestety w przypadku jęczmienia czy pszenżyta jest trudniej.
Cyprodynil posiada rejestrację w jęczmieniu ozimym, więc możemy skutecznie zwalczyć i ograniczać choroby zbóż w fazie od początku strzelania w źdźbło do początku fazy drugiego kolanka (BBCH 30-32).
Jako uzupełnienie ochrony można zastosować fenpropidynę, związek z grupy morfolin, o działaniu układowym do stosowania zapobiegawczego i interwencyjnego w uprawach zbóż ozimych i jarych. Zapewnia ochronę przed mączniakiem prawdziwym.
| PRODUKT | SUBSTANCJA AKTYWNA | DAWKA |
|---|---|---|
| Unix 75 WG | cyprodynil 750 | 0,5 |
| Tern Turbo 750 EC | fenpropidyna | 0,3 |
W przypadku upraw pszenżyta ozimego oraz jęczmienia jarego możemy zastosować mieszaninę metrafenonu i mefentriflukonazolu (Revisol). Jest to związek z grupy triazoli, o działaniu układowym, do stosowania zapobiegawczego, interwencyjnego oraz wyniszczającego w ochronie zbóż przed chorobami grzybowymi. Optymalna temperatura działania >5°C.
| PRODUKT | SUBSTANCJA AKTYWNA | DAWKA |
|---|---|---|
| Inovis Flex | metrafenon 300 | 0,25 |
| Vitissimo | mefentriflukonazol | 0,75 |
Bakterie na T1 - Arcton WG
Idealne warunki do rozwoju patogenów, sprawców chorób podstawy źdźbła i korzeni to długa, ciepła jesień oraz temperatury od 5-16°C. Wszystkie skuteczne chemiczne rozwiązania działają optymalnie w temperaturach >12°C. Istnieje więc duże zagrożenie uprawy zbóż, w przypadku tzw. pełzającej wegetacji gdzie panują idealne warunki dla rozwoju grzybów, a nie możemy zastosować środków ochrony roślin.
Działanie większości fungicydów zależy od szybkości przebiegu procesów biochemicznych w roślinach, dzięki temu substancje aktywne mogą być przemieszczane w roślinie, a im wyższa temperatura, tym ten transport jest szybszy. Widać to wyraźnie w przypadku stosowania fungicydów w temperaturach >25°C. Z powodu zbyt szybkiego przemieszczania substancji aktywnej w roślinie i kumulacji w jednym miejscu, zwłaszcza triazoli w końcówkach liści, dochodzi do uszkodzeń i przypaleń.
Na przedwiośniu zdarza się, że mamy duże amplitudy powietrza dzień-noc oraz spadki temperatur w nocy. Gdy temperatura spada poniżej 5 st. C, to skuteczność zabiegów fungicydowych jest bardzo niska, wręcz znikoma. Dlatego warto w takich przypadkach zastoswoać produkt Arcton WG. Zawiera on bakterie, między innymi pochodzące z Antarktyki, które są odporne na skrajne temperatury (zarówno na te niskie,jak i wysokie) oraz promieniowanie UV.
Na roślinie bakterie te namnażają się w bardzo szerokim zakresie temperatur. Od temperatury poniżej 0°C, aż do temp. 30°C. Na tą chwilę preparat ten działa w najszerszym spektrum temperatur. Warto dodać, że wspiera ona także system biologicznej odporności zbóż, przez co rośliny rzadziej chorują. Arcton WG zawiera 3 bakterie Bacillus sp., w tym szczep z Antarktyki, - każdy w ilości 108 jtk/g.
Rozwiązaniem może być system biologicznej odporności roślin. Produkt Arcton WG, zawierający trzy szczepy bakterii z rodzaju Bacillus, uzupełniających się co do warunków zastosowania i hamowania chorób. Bakterie wyselekcjonowane z Antarktyki zwiększają odporność roślin na choroby i szkodniki. Poprawia się kondycja upraw i zwiększa wigor rośliny. Bakterie te stopniowo i długotrwale zasiedlają roślinę oraz glebę, co wpływa na wyższą zdrowotność upraw następczych.