Choroby podstawy źdźbła i liścia flagowego

Podstawowym problemem, oprócz zwalczania chwastów oraz szkodników zbóż, są choroby grzybowe atakujące źdźbło roślin w całym okresie jego życia. Przyczyn tych kwestii możemy doszukiwać się w pierwszej kolejności w zaburzeniu zmianowania roślin, które ze względów ekonomicznych często uprawiane są po sobie, jak również w zubożeniu struktury zasiewów o rośliny zarówno motylkowe, jak i okopowe. Obecna genetyka roślin nastawiona jest na uzyskanie wysokiego i jakościowego plonu kosztem naturalnej odporności lub tolerancyjności roślin na choroby grzybowe, dlatego też - aby uzupełnić brakujące ogniwo odporności - rolnikowi z pomocą przychodzi szeroki wachlarz środków chemicznych, które wspomagają utraconą wytrzymałość na patogeny roślin zbożowych.

pszenica z objawami mącznika prawdziwego

Co atakuje nasze zboża?

Na początek kilka słów o najważniejszych i najbardziej uciążliwych chorobach podstawy źdźbła, którymi są: zgorzel podstawy źdźbła, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni oraz łamliwość źdźbła. Choroby te, atakując korzenie oraz źdźbła, powodują utratę zdolności zaopatrzenia rośliny w wodę i składniki umożliwiające wydanie plonu. Rośliny zainfekowane tymi patogenami są gorzej rozkrzewione, przedwcześnie zasychają, w czasie dojrzewania ziarno słabo się wypełnia, a kłosy przedwcześnie bieleją. Zmniejszenie plonu zbóż może wynieść od 30 do nawet 60%.

Cechy rozpoznawcze najważniejszych chorób podstawy źdźbła:

Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni (Fusarium spp.) - zbrunatnienie pochwy liściowej i źdźbła, plamy w postaci kresek lub nieregularne barwy brązowej albo brunatnej, kolanka barwy brązowej, korzenie mogą być brązowe lub kasztanowe.
Ostra plamistość oczkowa (Rhizoctonia cerealis) - na źdźble beżowo-słomkowe plamy z wyraźną, brunatną obwódką, często z ostrymi, nieregularnymi konturami.
Łamliwość źdźbła zbóż (Pseudocercosporella herpotrichoides) - plamy owalne, soczewkowate z bursztynowobrązową, rozmywającą się obwódką, na powierzchni plam czarne przyprószenie, tzw. łatki.
Zgorzel podstawy źdźbła (Gaeumannomyces graminis) - korzenie roślin na wiosnę poczerniałe, rośliny zahamowane we wzroście, zżółknięte dolne liście. Podstawa źdźbła poczerniała, wygląda jak osmolona, rośliny i kłosy przedwcześnie zasychają, tzw. białokłosowość.

Zwalczanie chorób podstawy źdźbła należy przeprowadzać wczesną wiosną, począwszy od fazy krzewienia roślin. Ważne jest, by wykonywać zabiegi w odpowiedniej temperaturze wskazanej przez producenta preparatu, którym zamierzamy wykonywać oprysk. Podczas decyzji o zakupie odpowiednich środków chemicznych należy uwzględnić nasilenie chorób podstawy źdźbła na naszej plantacji. Czasami warto przeprowadzić szczegółową analizę występowania i natężenia patogenów, gdyż w ten sposób możemy zaoszczędzić pieniądze, kupując środki tańsze i w naszych warunkach równie skuteczne. Na rynku dostępnych jest wiele kombinacji preparatów chemicznych eliminujących zagrożenie utraty plonu poprzez choroby podstawy źdźbła. Polecanym przeze mnie rozwiązaniem jest zastosowanie mieszaniny środków Tern Premium 575 EC w dawce 0,6 l/ha oraz Promax 450 EC w dawce 0,8 l/ha (dodatkowo zwalczamy również mączniaki). Alternatywnie można także zastosować środek Matador 303 SE w dawce 1,6 l/ha. Bardzo dobre efekty daje też użycie mieszaniny trzech substancji czynnych (prochloraz, tebukonazol, proquinazid) w postaci środków Promax 450 EC w dawce 0,7 l/ha + Syrius 250 EW w dawce 0,6 l/ha + Talius 200 EC w dawce 0,1 l/ha. Przy zastosowaniu tej ostatniej mieszaniny, oprócz zwalczania patogenów podstawy źdźbła, zapobiegawczo zabezpieczamy rośliny przed mączniakami oraz eliminujemy zagrożenie porażenia septoriozami. Przedstawione powyżej rozwiązania gwarantują ochronę plantacji przed zagrożeniem porażenia młodych roślin chorobami podstawy źdźbła przy niewygórowanym nakładzie finansowym, zapewniając powodzenie zabiegu chemicznego. Innymi równie dobrymi propozycjami są środki z tak zwanej górnej półki, czyli Capalo 337,5 SE w dawce 2 l/ha i Aviator Xpro 225 EC w dawce 1 l/ha oraz środek Unix 75 WG w dawce 1 l/ha. Preparaty te bardzo dobrze zwalczają choroby podstawy, jednak nie zawsze zastosowanie ich jest ekonomicznie uzasadnione.

Liść flagowy - jakość plonu tylko z ochroną

Najważniejszą i decydującą o jakości oraz ilości plonu zbóż jest faza liścia flagowego. Utrzymanie tego organu rośliny w należytym zdrowiu stanowi główne wyzwanie, jakie stawiamy sobie w tym okresie. Liść flagowy jest organem, dzięki któremu asymilowana jest większość składników pokarmowych dostarczanych do ziarniaków wytwarzających się w kłosie. Utrzymanie zdrowotności liścia flagowego to utrzymanie straży przed porażeniem kłosów przez inne groźne dla plonu choroby grzybowe. W tym okresie musimy szczególnie obserwować samą roślinę oraz przebieg pogody. Wilgotne, mgliste i przekropne dni dają pewność, że zagrożenie wystąpieniem patogenów jest wysokie. Takie czynniki są bardzo wskazane dla rozwoju samej rośliny, gwarantując - przy dostępie składników pokarmowych - szybki i intensywny wzrost. Ta sama sytuacja dotyczy też rozwoju grzybów, dla których wilgoć i ciepło to idealne warunki do rozpoczęcia infekcji liścia flagowego. Należy zaznaczyć, iż brak ochrony tej części rośliny może spowodować obniżkę plonu zbóż od 40 do 60%. Chorobami, które najczęściej występują na liściu flagowym, są: mączniak prawdziwy, rdze, paskowana septorioza liści, fuzarioza liści, plamistość siatkowata, brunatna plamistość liści.

Cechy rozpoznawcze najważniejszych chorób liścia flagowego:

Mączniak prawdziwy (Blumeria graminis, syn. Erysiphe graminis) - biały, mączysty nalot na powierzchni liści, niekiedy na pochwach liściowych.
Rdza brunatna (Puccinia recondita f.sp. tritici, Puccinia recondita f.sp. recondite) - brunatne brodawki, niekiedy z jasną obwódką, najczęściej na górnej stronie blaszki liściowej, rozmieszczone nierównomiernie na całej powierzchni liścia. Można je także obserwować na pochwach liściowych.
Rdza żółta (Puccinia striiformis) - żółte lub pomarańczowe brodawki ułożone pasmowo, przeważnie wzdłuż nerwów liścia.
Rdza źdźbłowa (Puccinia graminis) - brodawki (początkowo brunatne) na źdźble i pochwie liściowej, pod koniec wegetacji brodawki stają się czarne, plamy na źdźble rozmieszczone nieregularnie.
Paskowana septorioza liści (Mycosphaerella graminicola, st. kon. Septoria tritici) - nekrozy barwy brązowej z czarnymi punktami - piknidiami, na liściach górnych plamy, nekrozy wydłużone - pasmowe.
Fuzarioza liści (Fusarium spp.) - plamy owalne, barwy sinoniebieskiej lub szarozielonej, początkowo podobne do plam rynchosporiozy na życie, później plamy są żółte, słomkowe, kształtem i barwą przypominają plamy septoriozy na liściach.
Brunatna plamistość liści (DTR) (Pyrenophora tritici-repentis, st. kon. Drechslera tritici-repentis) - żółte plamy z brunatnym środkiem i chlorotyczną obwódką. Plamy łączą się ze sobą, liście żółkną, brunatnieją.

Na plantacjach, które mają bardzo wysoki potencjał plonowania, bardzo skutecznymi preparatami zwalczającymi choroby liścia flagowego są środki zawierające w swoim składzie kombinacje strobiluryny z triazolami. W tym przypadku niezwykle efektywne jest zastosowanie środka Swing Top 183 SC w dawce 1 l/ha + Syrius 250 EW w dawce 0,6 l/ha. Zawarte w mieszaninie triazole niszczą grzyby znajdujące się na liściu flagowym oraz wewnątrz liścia, a strobiluryny zabezpieczają na dłuższy okres przed ponownym rozwojem chorób grzybowych. Innym rozwiązaniem zawierającym w swoim składzie strobiluryny i triazole jest mieszanina środków Dobromir Top 250 EC w dawce 0,5 l/ha + Rekord 125 EC w dawce 0,6 l/ha. Ta propozycja równie skutecznie zwalcza istniejące zakażenie grzybnią oraz na długo zabezpiecza liść przed nową infekcją.
W przypadku, gdy presja chorób grzybowych jest mniejsza - wynikająca z powodu suchego przebiegu pogody - możemy zastosować tańsze rozwiązania w postaci kombinacji środków zawierających w swoim składzie tylko triazole. Tutaj wysoce skuteczne jest zastosowanie solo środka Matador 303 EC w dawce 1,75 l/ha lub Matador 303 EC 1 l/ha + Syrius 250 EW 0,5 l/ha oraz mieszaniny środków Syrius 250 EW w dawce 0,6 l/ha + Rekord 125 SC 0,6 l/ha.Na co zwrócić uwagę? Bieżący rok stawia przed rolnikami wielkie wyzwania i jest dużą niewiadomą. Na początku stycznia mieliśmy do czynienia z dużymi spadkami temperatury poniżej -17°C, a w niektórych rejonach nawet do -23°C. Brak okrywy śnieżnej wywołał dodatkowy negatywny wpływ na przezimowanie. Późniejszy przebieg pogody, czyli temperatury sięgające +12°C i częste opady deszczu powodują rozwój chorób grzybowych już w tak wczesnym okresie rozwoju roślin. W takim wypadku trzeba się przygotować na intensywną ochronę fungicydową. Należy przy tym pamiętać o integrowanej ochronie roślin. Nakłada ona na rolników obowiązek wykonania przed zastosowaniem zabiegu chemicznego dokładnej lustracji plantacji w celu określenia progu szkodliwości patogenu. Takie działania mogą z jednej strony ograniczyć liczbę środków chemicznych stosowanych w rolnictwie, a z drugiej spowodować obniżenie plonów i jakości zbieranych zbóż, a co za tym idzie - wpłynąć na efektywność ekonomiczną naszego rolnictwa.

Polecamy również

Nasze wydawnictwa